تشريح و ريشه اختلافات آن‌

از آنجا كه تشريح، بيشترين مطلب را در فن اول قانون به خود اختصاص داده، لازم مى باشد درباره تشريح اعضاى بدن در گذشته و تفاوت آن با تشريح جديد و ريشه بروز اختلافات در آن توضيح دهيم.

با بيان اين مقدمه، ابتدا بايد به اين نكته توجه نمود كه تشريح، علمى است كه بر اساس تجربه و مشاهده بدست مى آيد، لذا هرگونه تغيير و تحول در آن امرى طبيعى است كه طبيبان بزرگى چون جالينوس و ابن سينا نيز به مشاهدات شخصى و عينى توصيه نموده اند كه مستلزم قول به تغييرپذيرى در آن مى باشد يعنى چيزى قطعى در آن نيست و حقيقت آن را مشاهدات كالبدشكافان تعيين مى كند، بر همين مبنا آملى شارح قانون نيز كه به شرح مبحث تشريح پرداخته در پاره اى از مباحث مى گويد: به رأى پزشكان كالبدشكاف بايد اعتماد نمود، يعنى آنچه كه كالبد شكافان، مستند بر مشاهدات عينى خود بيان مى كنند، مورد پذيرش مى باشد مثلًا درباره وجود استخوان‌هاى كنجدى (سزاموئيد) مى گويد: «قرشى وجود اين گونه استخوان ها را در مفاصل انگشتان انكار نموده است. و البته بايد به ديدگاه كالبد شكافان در اين زمينه اعتماد نمود».

بنابراين با فرض بطلان پاره اى از نظرات گذشتگان در زمينه تشريح، باز از ارزش كار ايشان در تماميت طب طبيعى، كاسته نمى شود و اعتبار آن مورد سوال قرار نمى گيرد. اينك به چند مورد از اختلافات ظاهرى در تشريح گذشته و حال اشاره مى كنيم.

تشريح قلب و گردش خون كوچك (ريوى)

شايد پاره اى از اختلاف نظرها در تشريح، به درستى كالبد شكافى نشده باشد. اين كه دانشمندان تشريح در گذشته به دقت، طبقات چشم را با تمام ظرافت و قطر ميليمترى آن تشريح نموده اند ولى از ارتباط بين قلب و ريه ناتوان بوده اند، مى تواند عجيب باشد با اين كه گذشتگان نيز از تشريح به روش‌هاى مختلف غافل نبوده اند.