از آنجا كه نيروهاى نخستين درون اركان، چهار چيز است، گرمى، سردى، ترى، و خشكى، روشن است كه همه مزاج‌هاى اجسام در عالم فسادپذير، فقط از اين چهار نيرو (كيفيت) ناشى مى‌گردند.

مزاج به اعتبار تقسيم بندى عقلى‌ [1] با نگرشى كلى بدون نسبت به چيزى از موجودات، دو گونه مى‌باشد:

1. معتدل حقيقى، كه در آن اندازه‌هاى كيفيت‌هاى متضاد، يكسان و برابر باشد و مزاج حاصل از آن، در حقيقت كيفيتى متوسط بين آنها مى‌باشد.

2. نامعتدل حقيقى، مزاجى كه ميانه مطلق بين كيفيت‌هاى متضاد نباشد، بلكه به يكى از دو طرف (زياده يا نقصان) گرايش بيشترى داشته باشد، يا در يك كيفيت از سردى، گرمى، ترى و خشكى، و يا در دو كيفيت.

آنچه در اصطلاح علم طب در اعتدال و خروج از آن معتبر است نه اين است و نه آن‌ [2]، بلكه طبيب بايد از دانشمند طبيعى بپذيرد كه اعتدال به اين معنا (تساوى مطلق در

[1] تقسيم بندى عقلى بر مدار نفى و اثبات استوار است، و صرف تصور ذهنى و كلى مى‌باشد بدون نسبت به خارج.

[2] » نه اين» اشاره به معتدل حقيقى و «نه آن» اشاره به نامعتدل حقيقى است، زيرا همه مصاديق اعتدال طبى در واقع خارج از اعتدال حقيقى قرار دارند.