رسالة فى لغة ابى على بن سينا

مقدمه‌

اين رساله منتخبى است از كتابى بنام «لسان العرب» در لغت كه ابن سينا تأليف نموده بود ولى با تمام و انتشار آن توفيق نيافت.

گزيننده اين منتخب در مقدمه آن چنين ميگويد: «شيخ الرئيس ابو على بن سينا كتابى در لغت تأليف كرد، مشتمل بر چند جزء، و هر جزء مشتمل بر چند فن، و آن كتابى نادر است، و مؤلف در آن ترتيبى نيكو اختيار كرده. ولى اين اثر پايان نيافت و ابن سينا آن را از سواد به بياض نياورد. در اين تأليف ابن سينا از شيوه اهل لغت تجاوز نمود، و مانند ايشان الفاظ را حصر نكرد، بلكه بروشن ساختن مقتضاى لغات و فرق ميان مقتضاى معانى آنها نيز پرداخت. من قسمتى ازين كتاب را، در حدود صد و سى ورق بخط وى ديدم. نوشتن همه آن امكان نيافت ولى بعضى فصول و برخى نكته‌هاى عجيب آن را برگزيدم ...» [1] ابن ابى اصيبعة نيز در طبقات الاطباء ازين كتاب نام ميبرد. گفتار او نيز مؤيد قول صاحب رساله است: «كتاب لسان العرب را ابن سينا در اصفهان تأليف كرد، ولى هرگز آن را به بياض نياورد و از آن نسخه يا مثلى در دست نيست. من ببرخى ازين كتاب برخوردم، و آن كتابى است در تصنيف غريب» [2]

[1] براى متن عربى به صفحه 7 همين كتاب رجوع شود.

[2] متن عربى اينست: «كتاب لسان العرب فى اللغة» صنّفه باصفهان، و لم ينقله الى البياض، و لم يوجد له نسخة و لا مثله، و وقع الىّ بعض هذا الكتاب، و هو غريب التصنيف».

عيون الانباء فى طبقات الاطباء، طبع مصر، 1883، جلد دوم، ص 19. بيان ابن ابى.

اصيبعة را نخست آقاى دكتر يحيى مهدوى بنگارنده تذكر دادند.