تفسير سوره توحيد كه مترجم از كلام شيخ رئيس است‌

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم‌ قُلْ هُوَ اللَّهُ‌- بايد دانست كه «هو» ى مطلق آنست كه هويّتش موقوف بر غير خود نباشد. زيرا هر آنچه هويّتش حاصل و مستفاد از غير خود باشد، تا اعتبار و ملاحظه همان غير نشود، آن شى‌ء هويّت ندارد. و هر آنچه هويّتش بسبب ذات خويش باشد، او را «هو» گويند، و صاحب هويّت اوست، خواه ملاحظه غير واقع شود يا نشود. لكن هر آنچه ممكن باشد، وجودش بايد ناشى از غير باشد، و هر آنچه وجودش ناشى از غير باشد خصوصيت وجودش از غير است، و هويّتش همين است. پس ممكن هويّتش از غير است، و هر آنچه بذات خودش هويّت داشته باشد واجب الوجود است.

و ايضاً هر آنچه ماهيتشان مغاير وجود باشد، بالضروره بايد چنان وجود ناشى از غير بوده باشد، نبايد هويّت و ماهيتش از نفس خود بوده باشد. پس لذاته چنين شى‌ء هوى مطلق نيست، بعلت تغاير وجود و ماهيتش.

بناء على هذا، واجب الوجود آنست كه هيچ هوى نباشد سواى هويّت مطلقه ايشان، يعنى ماهيت و وجودش عين يكديگر باشند. و هر آنچه غير اين مفهوم باشد آن شى‌ء را «هو من هو» نمى‌يگويند، بلكه هويتش در غير خويش است. و امّا واجب الوجود آنست [كه‌] هويت مطلقه‌اش لذاته هو من حيث هو باشد، بلكه ذاتشان هوى باشد كه [از