البته اين مطلب قابل تذكّر است كه در پاره‌اى از موارد، سير عبارت در كتاب مبدأ و معاد همراه با ايجاد عنوان فصلى در عبارت است‌ [1] كه نجاة فاقد آن مى‌باشد.

گذرى بر فصول بخش إلهيات كتاب نجاة

بخش إلهيات كتاب نجاة، در بيان يك دوره از مباحث ما بعد الطبيعه است؛ شيخ در آغاز كتاب بسان إلهيات شفاء به موضوع علم الهى مى‌پردازد، و جهت اين مدّعا كه «وجود»، موضوع علم الهى است، به نفى اين ادعى كه واحد موضوع علم الهى باشد مى‌رسد اگر چه در فصل اول، به لحاظ تساوق واحد و موجود، اين صلاحيت را به كلّى از «واحد» نفى نمى‌نمايد.

در پى اين گفتار بالتبع بحث به «عوارض ذاتيه» كه در حدّ موضوع علم است، معطوف مى‌گردد.

سپس شيخ به اقسام موجود، و اقسام واحد و كثير مى‌پردازد كه در دنبال بحث از اقسام موجود سخن به جوهر و عرض و مآلا به تقسيم جوهر مى‌رسد؛ در اين جا، شيخ به طور مفصل از اثبات ماده و صورت و كيفيت تعامل بين آن دو سخن مى‌گويد؛ و جهت تكميل بحث گذرى بر اقسام عرض مى‌نمايد.

پس از اين، وى در فصل دوازدهم به بعد، گفتار خود را به مباحث علت معطوف مى‌سازد و به ناگاه رشته سخن تا آخر مقاله اول به مباحث قوه، نفى‌

[1] . از باب نمونه بنگريد: مبدأ و معاد/ 22، عنوان فصل 16