1. قوس نزول و صعود هستى؛

2. نخستين استدلال بر بقاى نفس.

ما هر يك از دو مطلب بالا را به تفصيل، توضيح مى‌دهيم:

1. قوس نزول و صعود هستى‌

الف) قوس نزول‌

در قوس نزول، هستى از مرتبه برتر به سوى مرتبه فروتر و از اشرف به سوى اخس، تنزّل مى‌كند، تا به موجودى منتهى مى‌شود كه مى‌توان او را مرز ميان وجود و عدم ناميد. بنابراين، مراتب قوس نزول بدين قرار است:

1. عقول كه به نظر حكماى مشّا، تعداد آنها ده‌تاست و به نظر شيخ الرئيس هيچ ضرورتى ندارد كه در عدد ده، محدود شوند، بلكه ممكن است بيشتر باشند و شمار آنها بر ما معلوم نيست. [1] شيخ اشراق هم تصريح كرده است كه عدد آنها از ده، بيست، صدودويست بيشتر است. [2]

2. نفوس ناطقه سماوى كه از نفس فلك اعلى- كه به آن، فلك محيط و فلك الافلاك نيز گفته مى‌شود- شروع مى‌شود و به نفس فلك ادنى- كه به آن فلك قمر نيز گفته مى‌شود- پايان مى‌پذيرد.

علماى قديم هيئت، به نه فلك قائل بوده‌اند و شاعرى افلاك هفت‌گانه سيّارات را در بيت زير گرد آورده است:

اگر از پايين شروع كنيم، نخستين آنها فلك قمر و آخرين آنها فلك زحل است.

[1] . ر. ك: غايات و مبادى، فصل 38، ص 275.

[2] . شرح حكمة الاشراق، ص 333.