كند و از خواندن آنها لذّت برد.

3- بيان مطالب در قالب عباراتى موجز: ابن سينا خود اين آخرين اثر فلسفى‌اش را «الاءشارات و التنبيهات» ناميده است، و اين بدان دليل است كه او در اين كتاب افكار و تحليلهاى منطقى و فلسفى و مبانى عرفان و تصوّف را در قالب اشاراتى پر مغز و تنبيهاتى كوتاه بيان كرده است، و به قول خواجه نصير الدّين طوسى:

«كتاب او مشتمل بر «اشارات» به مطالبى است كه از امّهاتند، و مشحون از «تنبيهات» به مباحثى است كه از مهمّاتند. پر از جواهراتى كه به منزله «فصوص» اند، و در بردارنده كلماتى كه بيشتر آنها به منزله «نصوص» اند. كتاب او بياناتى اعجاز گونه با عباراتى موجز، و اشاراتى زيبا با كلماتى دلكش دارد كه همّت‌هاى بلند را براى فراگيرى كنه معانى خود متوقّف ساخته، و آرزوها را بر اطّلاع از مقاصد خود كوتاه كرده است.» [1]

هدف شيخ الرّئيس از اتّخاذ چنين روشى كه در آن فقط به بيان قواعد و اصول اساسى علم اكتفا مى‌گردد و از ورود به شرح و تفصيل فروع و جزئيّات خوددارى مى‌گردد، اين است كه زمينه تحقيق و تتبّع براى دانش پژوهان فراهم گردد تا خود به تفريع فروع از اصول، و استنباط نتايج از مقدّمات بپردازند، و به حفظ اقوال و جمع آراء ديگران دلخوش نباشند. او خود در آغاز كتاب مى‌گويد:

«اى كسى كه بر تحقيق حقّ حريص هستى، من در اين «اشارات و تنبيهات» اصول و جمله‌هائى از حكمت را به تو هديه مى‌كنم كه اگر تيزهوشى خود را به كاربندى تفريع و تفصيل آنها بر تو آسان خواهد بود.» [2]

و در آغاز بخش حكمت كتاب مى‌گويد:

«مطالب اين كتاب اشاراتى به اصول، و تنبيهاتى بر جمله‌هائى است كه هر كس فهم آنها برايش ميسّر شود بينا گردد، و كسى كه درك اين مطالب بر او دشوار آيد سخن صريح‌تر هم او را بهره‌مند نسازد. براى توفيق بايد بر خدا توكّل كرد. و من دوباره وصيّتم را تكرار و بر خواهشم اصرار مى‌نمايم كه بخل ورزيد از اينكه مطالب اين كتاب در اختيار كسانى قرار گيرد كه واجد شرايط مندرج در آخر اين كتاب نيستند.» [3]

[1] - خواجه نصير الدين طوسى؛ «شرح اشارات»؛ تهران 1377 ه.؛ ج 1، ص 1- 2.

[2] - «همين كتاب»؛ ص 3.

[3] - عبارت ابن سينا اين است: «هذه إشارات إلى أصول و تنبيهات على جمل يستبصر بها من تيسّر له، و لا ينتفع‌