ثعالبى و «الاعجاز و الايجاز» «*»

عبد الملك‌

«**» بن محمد بن اسماعيل، مكنى به ابو منصور و معروف به ثعالبى نيشابورى، از دانشمندان معروف قرن چهارم و پنجم هجرى است كه در سال 429 هجرى فوت شده و از خود كتب فراوانى به يادگار گذاشته است.

(*) بسيارى از دانشمندان نام كتاب را الايجاز و الاعجاز دانسته‌اند، محمود عبد اللّه الجادر، در صفحه 123 كتاب الثعالبى ناقدا و اديبا نوشته است: وجه راجح آن است كه عنوان كتاب الايجاز و الاعجاز باشد، زيرا ايجاز خاص است و اعجاز عام. و مقبولتر آن است كه ذكر خاص قبل از عام بشود.

حاجى خليفه، در صفحه 120 كشف الظنون نام كتاب را الاعجاز الايجاز ثبت كرده است، بدين طريق:

«اعجاز الايجاز، للشيخ ابى منصور عبد الملك بن محمد الثعالبى المتوفى سنة ثلاثين و اربعمائة، مختصره للامام فخر الدين محمد بن عمر الرازى المتوفى سنة ست و ستمائة».

و نويسنده كتاب هدية العارفين نيز در جلد يكم صفحه 625 از حاجى خليفه پيروى كرده است.

كتاب الاعجاز و الايجاز يك بار در سال 1310 هجرى در تركيه، در مجموعه‌اى با چهار رساله ديگر، چاپ شده كه نخستين آنها، رساله مزبور است به اسم الايجاز و الاعجاز و بار ديگر در مصر، به سال 1897 ميلادى با شروحى به وسيله اسكندر آصاف به نام الاعجاز چاپ شده و مأخذ كار ما در اين تحقيق چاپ مصر است.

(**) ثعالبى، نام خود را در شعر زير باز گفته است:

و كنيه خود را در شعر زير بيان كرده است:-