نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 443
پيامبر بزرگوار، افصح العرب
حضرت محمّد، صلوات اللّه و سلامه عليه، پيامبر بزرگوار، گفته است: «أناأفصح العرب ...» 1يعنى:
من فصيحترين فرد عرب هستم. و علت اينكه، فصاحت را به خود نسبت داد و نه بلاغت
را، از اين جهت است كه، آنچه بر زبان پيامبر اكرم جارى شده، الفاظ آنها از آن
پيامبر است و معانى و مفاهيم، از سوى خدا، كه بدو الهام شده است و با توجّه به
تعبيرى كه علماى علم بلاغت، درباره تفاوت ميان فصاحت و بلاغت گفتهاند، اين سخن
درست مىباشد، زيرا ابن سنان خفاجى معتقد است 2كه: فصاحت خاص الفاظ است و بلاغت در الفاظ و معانى مشترك.
كلمات و احاديثى كه بر زبان پيامبر اكرم، جارى شده، هرچند كه وحى
نبوده، ليكن از قلبى سرچشمه گرفته است كه مرتبط به منبع وحى بوده و در آن كلمات،
حشو و زوائد وجود نداشته است. اگر گفتار پيامبر درباره موعظه و اندرز بوده، از
قلبى سرشار از عواطف انسان دوستى مايه گرفته و چنانچه در باب حكمت بوده، از
انديشهاى عالى و فكرى بلند برخاسته است.
درست است كه قرآن كلامى آسمانى است كه به زمين آمده و از آسمان به
اهل زمين خطاب شده و براى مردمان كره خاك، نازل شده، ولى بايد گفت كه، سخنان
پيامبر نيز، از لحاظ بلاغت و فصاحت، كلامى است زمينى كه از لحاظ علوّ درجه، آسمانى
شده است و به قول دانشمند مصرى 3، بلاغت نبوى، بلاغتى است كه آدمى با
اندك دقّت مىفهمد كه مجازهاى پيامبر در حد حقيقت است و ايجازهاى او، در حدّ
نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 443