هشام از اين ابيات آگاهى يافت و فرزدق را آزاد ساخت امّا حقوقش را كه سالانه هزار دينار بود، از ديوان قطع كرد. فرزدق از اين امر نزد امام سجّاد شكايت برد و آن‌حضرت به وى چهل هزار دينار بخشيد و به وى فرمود: اگر به بيش از اين احتياج مى‌داشتى حتماً به تو مى‌بخشيدم.

فرزدق چهل سال زندگى كرد و سپس بدرود حيات گفت. خدايش رحمت كند!

رساله حقوق‌

برخى كه در پژوهش، از مراتب والاى ايمان برخوردارند، مى‌پرسند:

چگونه تلاش كنيم تا مؤمن واقعى شويم؟ امام زين العابدين عليه السلام در پاسخ به سؤال اينان، رساله حقوق را نگاشته كه در آن وظايف و مسئوليّتهاى مؤمن در قبال خداوند و مردم مشروحاً باز گفته و در يك كلام ويژگى روابط قائم بر پايه‌هاى متوازن و عادلانه را توضيح داده است. آغاز اين رساله چنين است:

«بدان، خدايت رحمت كند، كه خداوند را در هر حركتى كه مى‌كنيم و در هر سكونى كه دارى و هر جا كه باشى حقوقى است و نيز در هر اندامى كه بچرخانى و يا در هر وسيله‌اى كه بدان كار مى‌كنى حقوقى است، كه برخى از

[1] - سرى را بر مى‌گرداند كه سر سرورى نيست و چشمى دارد لوچ كه عيبهاى آن نمايان شده است.