- 12- بررسى تطبيقى شناخت اولويتها

در كنار معيارهايى كه در اولويت بندى ارزشها يادآور شديم، معيارهايى را نيز مى‌يابيم كه فقها، علماى اصول شريعت و فيلسوفان ارزشها آنها را برگرفته‌اند وبراى تكميل اين بحث به خواست خدا سه ديدگاه از آنها را ارائه نموده وبه اختصار به بحثشان مى‌كشيم:

اول- ديدگاه «شاطبى» كه از دانشمندان بزرگ مالكيه است وتقريباً ديگر علماى اصول از او پيروى كرده‌اند.

دوم- ديدگاه «غزالى» كه نويسنده معروف «علال الفاسى»- آن گونه كه دريافته‌ام- از او پيروى كرده است.

سوم- ديدگاه فيلسوف آمريكايى «پيرى» (رئاليسم نوين).

اول- شاطبى: مصالح پنج‌گانه‌

شاطبى در كتاب معروف خود «الموافقات»، جلد دوّم (ص 8) مصالح شرعيّه (ارزشها) را به سه بخش تقسيم مى‌كند:

1- مصالح ضرورى كه اصل ارزش بر آن استوار است، مثل حرمت قتل وخوراكِ ضرورى براى بقاى حيات.

2- مصالح نيازى كه ارزش بر آن استوار است، مانند حفظ امنيت عمومى براى حفظ جان، و وضع قوانين مربوط به معاملات براى تضمين ادامه معيشت.

3- مصالح تحسينى يا امور مربوط به زيبايى كه مقصود از آن تأمين منافعى است كه شايسته امور مربوط به زيبايى است، مثل آداب حفظ امنيت عمومى ونيز آداب غذا خوردن.

شاطبى بخش اوّل را امورى معرفى مى‌كند كه بانبودن آن فساد، فراگير مى‌شود،