ب- كنترل عوامل تغييرپذير تا حركت بشر را به انحراف نكشاند، براى مثال جَنگ از رويدادهاى متغيّر است وانگيزه‌ها، ابزارها، راهكارها وشيوه‌هاى خود را دارد، ليكن جز در شرايطى تجويز نمى‌شود وهنگام برافروخته شدن شعله جنگ بايد با ابزار نگهدارنده وقوانين، آن را كنترل كرد، پس معيارهايى كه حركت جامعه را درجنگ كنترل مى‌كند تابع ارزشهاى ثابت است.

- 3- بررسى ارزشهاى متغيّر

اين ارزشها درچهار سطح به شرح زير قرار دارند:

اول- سطح رويكرد عمومى جامعه كه برخى آن را روح مى‌نامند.

دوم- سطح سازه‌هاى بنيادين جامعه، از محيط زيست گرفته تا فرهنگ وطبيعت حكومتى كه در آن وجود دارد. اين همان چيزى است كه مونتسكيو در كتاب معروفش «روح القوانين» آن را آورده است.

سوم- سطح مهمترين نياز كه حقوق براى برآوردن آن به عرصه مى‌آيد، ودر نتيجه، مشكلات حادّى كه ملّت با آن دست به گريبان است و «رسكو پاند» آن را به بحث كشيده است.

چهارم- سطح مشخّصه‌هاى علمى واين همان است كه مكاتب علمىِ حقوقى بدان اهتمام ورزيده‌اند.

اين سطوح در واقعيّت عملى با يكديگر تداخل مى‌يابند، ليكن ما آنها را از يكديگر جدا مى‌كنيم تا بحث وپژوهش پيرامون آن آسان گردد وبدين ترتيب يكى را پس از ديگرى بررسى مى‌كنيم.

سه سطح اولى، روح ملّت را تشكيل مى‌دهد واين همان است كه برخى از آن غفلت مى‌ورزند وبه همين دليل ما به كاوش آن مى‌پردازيم. واقعيت آن است كه كاوش روح ملّت وسطح تمدّنى آن در وضع قوانين، اهميت دارد. جامعه‌اى كه در