خرافات يا دگرگونيهاى شرايط پيشين نازل شد، و هرگاه مسلمان امروز بتواند از ديوار زمان بگذرد و با قرآن مجيد (كلمه والاى الهى كه هرگز تحت تأثير زمان و شرايط نيست) پيوند برقرار سازد و با شادابى به قرائت آن برخيزد و در آياتش ژرف بينديشد و بكوشد متناسب با واقعيتهاى زندگى خود از حقايق آن الهام گيرد، دراين هنگام انديشه او از خواب بيدار مى‌شود و به سترگترين وظيفه خويش كه همان تطبيق مطلق بر محدود است (در زبان فقه اجتهاد ناميده مى‌شود) بپردازد، و همين جاست كه مفهوم صحيح تأويل (تطبيق نصوص كلّى بر موارد جزيى) را در مى‌يابد، و با ابعاد اين روايت كه مى‌گويد: (قرآن بر هفت حرف نازل شد) آشنا مى‌شود، زيرا از آن جا كه واقعيت يكى نيست و تفاوت‌پذير است حروف، ابعاد، احتمالات و فرضهاى قرآن نيز گوناگون خواهد بود و در اين هنگام است كه وحى، نه به‌سان جانشينى براى عقل كه همچون ابزارى براى برانگيختن آن، حضور خواهد داشت.

دراين هنگام است كه در يك حركتِ هم پيوندى و تأثير و تأثّر متقابل، هم حدود تحت تأثير حقايق و هم حقايق، تحت تأثير حدود قرار مى‌گيرند.

در اين هنگام آن وجود مطلق والا همچنان در جايگاه متعالى خود باقى مى‌ماند چنانكه واقعيت تغييرپذير در پويش ذاتى خود باقى مى‌ماند و اين از طريق عقل بيدار، بهوش و نور الهى با آن پيوند مى‌يابد و آن قدرت مطلق، اين واقعيت را در يافتن درونمايه تحوّل يارى مى‌رساند و نمود تحوّل با گزينش شيوه مناسب، سامان مى‌پذيرد.

- 4- تحوّل در شيوه‌

تحوّل شيوه پژوهش در فقه بدين ترتيب سامان مى‌پذيرد:

اوّل- جدا كردن فقه عملى از فقه استدلالى‌

به نظر مى‌رسد جدا كردن فقه عملى از فقه استدلالى، يك ضرورت به شمار