آغاز سخن‌

عوامل گوناگونى در شكل‌گيرى و انتشار مكتب پوزيتيويسم در حقوق سهيم هستند؛ مكتبى كه امروزه آيين رايج در عرصه حقوق به شمار مى‌آيد و بر تمام قانونگذاريهاى جهانِ امروز نشانى ژرف نهاده است.

برجسته‌ترين اين عوامل عبارتند از:

اوّل- طغيان فلسفه مادى‌گرى در سده نوزدهم و انتشار فلسفه پوزيتيويستى (اگوست كونت) در منطق كه بسيارى از علما را قانع كرد كه پژوهشِ تجربى رويدادها در دو زمينه «مكان و زمان» از تحليلهاى عقلى سودبخش‌تر است و بدون ترديد پيشرفت علوم تجربى در طبيعيات باور آنها را به اين منطق افزايش داد.

دوم- بسيارى از حقوقدانان (به ويژه در آلمان) به مكتب تاريخى ايمان آوردند كه حقوق را پديده‌اى مردمى تلقّى مى‌كرد؛ پديده‌اى كه در شكل دادن به تحوّلات تاريخى هر ملّت سهيم است و بدين ترتيب توجّه خود را از قانونگذارى به بررسى قوانين (عرفهاى) حاكم ميان مردم، معطوف ساختند، و بدين سان اين مكتب در انتشار مذهب پوزيتيويستى كه حقوق را همچون هر پديده طبيعى ديگر پديده‌اى حياتى مى‌دانست شركت جست.

سوم- جامعه‌شناسى رشد كرد و هر پديده اجتماعى را به اعتبار آنكه رويدادى طبيعى است تقريباً با همان شيوه‌اى كه پديده‌هاى طبيعى بررسى مى‌شد، بررسى كرد. و اين شيوه، مكتب اجتماعى را در حقوق پديد آورد، زيرا آنها حقوق را نيز به‌