آغاز سخن‌

قانون چيست؟ و خاستگاه مشروعيّت آن كدام است؟ و هدف آن چيست؟ و همه پرسشهاى بزرگى كه مسايل كلّى پيرامون قانون را بررسى مى‌كنند، محور پژوهش در فلسفه قانون هستند.

از آنجا كه ما در باره گوهر قانون بحث مى‌كنيم، كه همان ارزشهايى است كه هدف قانونگذاران مى‌باشد، پس ناگزير ديدگاههاى گوناگونى را در فلسفه قانون ارائه خواهيم كرد. ما به هدف اين پژوهش دست نخواهيم يافت، مگر در دو بخش پايانى (چهارم و پنجم) كه سخن از ارزشهاى قانون به ميان خواهيم آورد. امّا در بخشهاى نخستين، سخن پيرامون ديگر مكاتب فلسفه قانون است كه از جايگاه قانون طبيعى در بخش نخست آغاز مى‌شود، سپس با بررسى مكاتب قراردادى ادامه مى‌يابد كه مكاتب اراده‌گرايى، صورت‌گرايى، تاريخ‌گرايى، سودگرايى، واقع‌گرايى و خود كامگى را در خود دارد.

همه اين مكاتب- كه در چهارچوب مكتب پوزيتيويستى قرار دارد- را در بخش دوم بررسى مى‌كنيم، و در بخش سوم نگاهى به مكاتب اجتماعى خواهيم داشت.

در هر ديدگاه يا مكتب به نقد آن خواهيم پرداخت باشد كه بتوانيم به گوشه‌اى از حقيقت دست يابيم.

چكيده‌اى از انديشه‌هايى كه آنها را از بررسى مكاتب مختلف نتيجه مى‌گيريم و همگى از ويژگى فراگيرى برخوردار هستند و تلاش در تكميل اين ديدگاهها در پرتو يكديگر و تأكيد بر جوانب مثبت در هر ديدگاه را در پايان بخش به ويژه هنگام طرح اين سه موضوع خواهيم آورد: