عَلِمْتُم مَّا فَعَلْتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذْ أَنتُمْ جَاهِلُونَ‌ و آنها را به جهل نسبت داد، زيرا خود را با معصيت الهى به خطر انداخته بودند. [1]»

پنجم- شرايط توبه:

الف- شايد آيه زير برخى از مشخّصه‌هاى اصلاح پس از گناه را آشكار سازد. خداوند مى‌فرمايد:

إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَاعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَأَخْلَصُوا دِينَهُمْ للَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً [2].

«مگر آنان كه توبه كرده و از تباهى باز آمده و به خدا توسّل جسته‌اند و براى خدا از روى اخلاص به دين گرويده هستند. اينان در زمره مؤمنان بوده وخدا به مؤمنان اجرى عظيم خواهد داد.»

اين آيه ما را به ارزشهايى چند، ره مى‌نمايد؛ ارزشهايى مانند توبه و اصلاح و چنگ زدن به ريسمان الهى و اخلاص دين براى خدا.

اين ارزشها برخى از مشخّصه‌هاى اصلاح هستند، زيرا گناه گاهى همچون خوردن اموال مردم پيروى از شهوت مادى است كه اصلاح آن با بازگرداندن حقوق مردم بديشان امكان‌پذير است.

گاهى گناه سركشى در برابر ولايت است و اصلاح آن با چنگ زدن به ريسمان خداوندى امكان‌پذير است، و گاهى نيز گناه، شريك گرفتن براى خداست كه اصلاح آن نيز با اخلاص عمل صورت مى‌پذيرد و گاهى نيز تباه كردن حقّى است كه محترم مى‌باشد كه اصلاح آن نيز با ردّ آن به صاحبش شدنى مى‌باشد.

ب- پس هركه زن شوهردارى را به زنا متّهم كند و آنگاه به توبه روى آورد بايد كار خويش را اصلاح كند و شايد اين كار را بتواند با نيكوكارى به آن زن و بازگرداندن اعتبار اجتماعىِ او و طلب برائت ذمّه از او به جاى آورد. خداوند مى‌فرمايد:

وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحَصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا