[1] - ساعت آفتابى اين است كه در يك سطح كاملًا هموار، شاخص معتدل و راست با زواياى قائمه، نصب‌شود. با بر آمدن آفتاب، اين شاخص يك سايه طولانى به سمت مغرب دارد و هر چند آفتاب از مشرق به سمت وسط آسمان بالا مى‌آيد، سايه شاخص رو به كاهش مى‌رود تا اينكه در برخى از مناطق استوائى، اين سايه بطور كامل از بين مى‌رود، و در ديگر مناطق به كمترين حدّ خود مى‌رسد. با از بين رفتن كامل سايه يا رسيدن آن به كمترين حدّ خود، خورشيد به وسط آسمان رسيده است. و از لحظه بعدى كه سايه براى بار دوّم ظهور مى‌كند (در حالت اوّل يعنى آنجا كه كاملًا سايه از بين رفته است) يا مجدّداً رو به سمت مشرق، زيادتر مى‌شود (در حالت دوّم يعنى آنجا كه به كمترين درجه خود رسيده است) زوال خورشيد تحقّق يافته، يعنى خورشيد از وسط آسمان به سوى مغرب مايل شده و ظهر شرعى تحقّق يافته است.

[2] - منظور از شاخص در كتابهاى فقهى غالباً چيزى است كه به اندازه طول قامت انسان متوسط و يا به‌حسب مقياسهاى عرفى قديم، مساوى هفت قدم يا سه ذراع و نيم باشد.