نام کتاب : دانشنامه امام سجاد علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 652
صفات منافق و مؤمن
امام سجاد علیهالسلام حدیث ذیل را که بیانگر برخی از صفات و ویژگیهای افراد منافق و مردمان با ایمان است، بیان داشته و میفرماید: «المنافق
ینهی و لا ینتهی، و یأمر و لا یأتی، اذا قام للصلاة اعترض، و اذا رکع ربض،
و اذا سجد نقر، یمسی وهمه العشاء، و لم یصم، و یصبح وهمه النوم و لم یسهر.
و المؤمن خلط علمه بحلمه، یجلس لیعلم، و ینصت لیسلم، لا یحدث بالامانة
للاصدقاء، و لا یکتم الشهادة للبعداء، و لا یعمل شیئا من الحق ریاءا، و لا
یترکه حیاءا ان زکی خاف مما یقولون: و یستغفر الله لما لا یعلمون، و لا
یضره جهل من جهله...» [1] . «شخص منافق دیگران را از کار بد نهی کند اما
خود بازنایستد و دیگران را به کار نیک امر کند و خود عمل نکند و چون به
نماز ایستد، رو به هر سو کند و چون به رکوع رود، زانو زند و چون سجده کند
مانند کلاغ منقار به زمین بزند و روز را به شب برساند در حالی که روزه
نگرفته و همتش شام خوردن است بیدار خوابی نکشیده، صبح کند و هنوز در فکر
خواب است. شخص با ایمان، عملش توأم با بردباری است، مینشیند تا آگاهی پیدا
کند و خاموش میماند تا در امان باشد، سخن امانت را به دوستان هم نگوید و
شهادت را درباره بیگانگان هم کتمان نکند، کار حق را به خاطر ریا انجام ندهد
و به خاطر خجالت و حیا ترک نکند. اگر مردم او را بستایند او بیمناک شود و
از آنچه مردم نمیدانند استغفار کند و جهل نادانان به حال او زیان نرساند.»
این حدیث امام علیهالسلام به برجستهترین صفات منافقان و مؤمنان اشاره
دارد، اما صفات منافقان از این قرار است: الف - منافق دیگران را از کار
بد نهی کند ولی خود بازنایستد و امر به معروف کند و خود عمل نکند زیرا
چنین کسی ممکن نیست در باطن خود مؤمن باشد اما علت امر و نهی او، نیرنگ و
فریب دیگران است که گمان کنند که از مردمان نیکوکار و خوبان است. ب -
منافق در وقت نماز به هر سو توجه دارد، چنان که در وقت رکوع مانند گوسفندان
در آغلشان زانو زند و اما در سجده نیز آرام نمیگیرد، همانند پرندهای است
که برای طعمهاش منقار بر زمین میزند. ج - منافق چون چهارپایان که همتشان به علف است، او نیز صبح به شب جز به خوردن نمیاندیشد. اما صفات برجسته مؤمن، عبارتند از: الف
- شخصیت مؤمن از دو عنصر علم و حلم ترکیب یافته او هم دانا و هم بردبار و
شکیباست و هر که دارای این دو صفت باشد به بالاترین مراتب کمال رسیده است. ب
- مؤمن در نزد کسی نمینشیند مگر برای این که از او علم و حکمت بیاموزد و
در مجالس لهو و بیهودگی که هیچ بهرهای نبرد هرگز نمینشیند. ج- مؤمن وقتی که در برابر کسی خاموش است برای آن است که از شر و تجاوز او در امان بماند. [2] . د- مؤمن وقتی که امین شمرده شود آن امانت را مخفی بدارد و به هیچ کس، حتی دوستانش ابراز ندارد. ه- وقتی که شاهد بر مطلبی بود آن را به موقع ابراز میدارد و کتمان شهادت نمیکند. و- وقتی که کار حقی را انجام دهد، به خاطر ریا و سمعه انجام ندهد بلکه تنها برای رضای خدا انجام دهد. ز-
وقتی که از مؤمن تعریف کنند و او را با بعضی از اوصاف حمیده بستایند، به
خاطر این که مبادا دارای این اوصاف نباشد، بیمناک گشته و برای کسی که این
اوصاف را به او نسبت داده است استغفار نماید. ح- مؤمن به نادانان که او
را نشناسند اهمیت ندهد و ارزشی قائل نشود. آری این اوصاف ارزشمند مؤمن
دلیل بر ارزش ذاتی و کمال شخصیت اوست.
[~hr~]پی نوشت ها: (1) تحف العقول: ص 280، بحارالانوار: 17 / 315 چاپ جدید، و قسمتی از این حدیث در وسائل الشیعه: 11 / 272 آمده است. (2) این سکوت از باب حفظ زبان، در هر داستانی وارد نشدن و از موارد شبههناک خودداری کردن و از همنشینی مردمان فاسق دوری جستن است. منبع: تحلیلی از زندگانی امام سجاد (جلد 2)؛ باقر شریف قرشی؛ ترجمه محمد رضا عطائی؛ کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام؛ 1372 .
نام کتاب : دانشنامه امام سجاد علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 652