سعید بن مسیب‌

ابومحمد سعید بن مسیب بن حزن مخزومی، شیخ او را از جمله کسانی شمرده است که از امام زین العابدین علیه‌السلام روایت کرده [1] و بعضی از نویسندگان شرح حال، وی او را یکی از نام آوران دنیا و بزرگ تابعین دانسته‌اند. ابن‌عمر می‌گوید: اگر رسول خدا - صلی الله علیه و آله - او را دیده بود، مسرور می‌شد. [2] و ما به اختصار شرح حال او را بازگو می‌کنیم:
مقام علمی او
وی از بزرگترین علمای عصر خویش و از داناترین افراد در علم حدیث بوده است. مکحول می‌گوید: من تمام زمین را برای کسب علم گشتم، داناتر از سعید بن مسیب را ندیدم. [3] علی بن مدین می‌گوید: «من کسی را با گستردگی دانش سعید بن مسیب در میان تابعین سراغ ندارم.» [4] وی از همه مردم بیشتر از احکام و قضاوتهای عمر حفظ داشت عبدالله بن عمر همواره از امور زندگی خود از وی می‌پرسید، [5] و امام زین العابدین علیه‌السلام درباره او فرمود:
«سعید بن مسیب از همه کس به آثار گذشتگان داناتر بوده و فصیحترین فرد روزگار خود بود.» [6] .
سخنان حکیمانه
از سعید بن مسیب سخنان حکیمانه بسیاری به جا مانده که ما گزیده‌ای از آنها را بیان می‌کنیم:
فرمود: چشمانتان را از دیدن یاران ستمگر پر نکنید مگر آن که در دلتان از آنان منزجر باشید تا این که اعمال شایسته‌تان بی‌اثر نشود. و فرمود: شیطان از هیچ چیز نا امید نمی‌شود مگر آن که همان را از سوی زنها می‌آورد!! و می‌گفت: بندگان خدا خودشان را با هیچ وسیله‌ای همانند طاعت خدا گرامی نداشتند، و جز با معصیت خدا خود را خوار نساختند. و فرمود: همین قدر در یاری خدا نسبت به انسان بس که ببیند دشمنش مرتکب معصیت خدا می‌شود. و نیز فرمود: هر که از خدا بی‌نیازی بطلبد مردم به او محتاج شوند. و فرمود: دنیا پست است و به طرف هر فرومایه‌ای بیشتر مایل است و فرومایه‌تر از آن کسی است که از راه نادرست به دست آورد و در راه ناروا مصرف کند. و فرمود: هیچ بزرگ و دانشمند و صاحب فضیلتی نیست مگر آن که دارای عیبی است ولی عیب بعضی از مردم را سزا نیست که بازگو کنند. [7] این بود برخی از سخنان حکیمانه او که حاکی از نگرش درست او نسبت به زندگی است.
تعظیم امام
سعید، امام زین العابدین علیه‌السلام را احترام و تعظیم می‌کرد و همواره می‌گفت: هرگز کسی را بالاتر از علی بن حسین علیه‌السلام ندیدم و هرگز او را ندیدم مگر آن که از خود بیزار شدم. [8] ما در بحثهای گذشته به بخشی از سخنان وی اشاره کردیم که دلیل بر تعظیم و بزرگداشت وی از امام علیه‌السلام بوده است.
اختلاف در وثاقت سعید
راویان اخبار درباره وثاقت سعید بن مسیب اختلاف نظر دارند، گروه زیادی معتقد به عدالت وثاقت او گشته و در این باره به روایتی استناد جسته‌اند که از امام ابوعبدالله صادق علیه‌السلام نقل شده که او از افراد مورد اعتماد امام زین العابدین علیه‌السلام بوده است. [9] همچنان که دراین باره به تعظیم و بزرگداشت وی از امام و بیان فضیلت و تقدم آن حضرت بر تمام مسلمانان در علم و ورع و تقوا استدلال کرده‌اند چیزی که بر معرفت کامل وی نسبت به امام علیه‌السلام و اعتقاد به امامت آن بزرگوار دلالت دارد.
اما بدگویان وی به روایتی استدلال کرده‌اند که وی از نماز خواندن بر پیکر مقدس امام زین العابدین علیه‌السلام پس از وفاتش خودداری می‌کند، [10] جز این که به فرموده استاد ما آقای خویی این روایت مرسله است.[11] و از جمله اتهامات وی آن است که او از همه کس به حدیث ابوهریره و شوهر دخترش داناتر بوده است، این حدیث نیز برای کاستن از مقام و مرتبه او صلاحیت ندارد، استاد ما آقای خویی می‌گوید: صحیح آن است که به دلیل تمام نبودن سند مدح و نکوهش درباره این مرد توقف شود... [12] و چه کار نیکی کرده مرحوم مجلسی که بر نقل موارد اختلاف درباره این مرد اکتفا کرده است بدون این که قولی را ترجیح دهد. [13] .