نام کتاب : دانشنامه امام سجاد علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 197
تضرع و زاری و خضوع و فروتنی
عنوان دعا چنین است: و کان من دعائه علیهالسلام فی التضرع و الاستکانه، از دعاهای امام (ع) در تضرع و زاری و خضوع و فروتنی است. محتوای دعا این
دعا با حمد و ستایش خداوند آغاز میشود و امام (ع) در فراز نخست دعا
میفرماید: الهی احمدک و انت للحمد اهل، ای خدای من تو را حمد و سپاس گویم،
و تو برای هر سپاس سزاواری. سپس با اشاره به اینکه خداوند همه امکانات رشد
و تعالی انسان را در اختیار او قرار داده میفرماید: و لو لا احسانک الی و
سبوغ نعمائک علی ما بلغت احراز حظی، و لا اصلاح نفسی، و اگر احسان و نیکی
تو به من و فراوانی نعمتهایت بر من نمیبود، فراهم آوردن بهرهام و اصلاح و
نیکو گردانیدن خود را نمیافتم. و در زمینه به جا آوردن مراتب حمد و
سپاس در مقابل نعمتهای الهی به ما رسیدن به مرتبه عالی سپاسگزاری را آموخته
و میفرماید: تحمدک نفسی و لسانی و عقلی، حمدا یبلغ الوفاء و حقیقه الشکر،
حمدا یکون مبلغ رضاک عنی، فنجنی من سخطک، خدایا من تو را به جان و زبان و
عقل (و جمیع قوای ظاهر و باطن) خود سپاس و ستایش میکنم به آن حمد و سپاسی
که به حد وافی رسد و حقیقت شکر و سپاس تو باشد و به آنجا رسد که تو از من
خوشنود شوی، خدایا پس مرا از خشم و سخطت نجات بخش. آنگاه در خاتمه دعا به
ما میآموزد از خداوند اینگونه درخواست کنیم: الهی فلا تحرمنی خیر الاخره و
الاولی لقله شکری، و اغفر لی ما تعلم من ذنوبی، ای خدای من پس مرا به سبب
ناسپاسیم از خیر آخرت و دنیا محروم مگردان، و گناهانم را که میدانی
بیامرز. در اصرار به درخواست از خدای تعالی عنوان دعا چنین است: و کان من دعائه علیهالسلام فی الالحاح علی الله تعالی، از دعاهای امام (ع) در اصرار به (درخواست از) خدای تعالی است. محتوای دعا امام
سجاد (ع) ابتدای دعا با ستایش و مدح پروردگار جهانیان به علم و قدرت مطلق
خداوند اشاره کرده میفرماید: یا الله الذی لا یخفی علیه شیء فی الارض و
لا فی السماء، و کیف یخفی علیک- یا الهی- ما انت خلقته، و کیف لا تحصی ما
انت صنعته، ای خدایی که در زمین و آسمان چیزی بر او پوشیده نیست و چگونه بر
تو پنهان باشد- ای خدای من- آنچه تو خود آن را آفریدهای، و چگونه آگاهی و
احاطه (بر آن) نداشته باشی، آنچه تو خود محکم و استوار ساختهای، سپس به
تنزیه و تقدیس پروردگار پرداخته و در فراز بعد در مقام اقرار به عبودیت و
بندگی نسبت به او میفرماید: آمنت بک، و صدقت رسلک، و قبلت کتابک، و کفرت
بکل معبود غیرک، و برئت ممن عبد سواک، (خدایا به وحدانیت و یگانگی) تو
ایمان آوردم، و پیامبرانت را تصدیق نمودم و کتابت (قرآن کریم) را پذیرفتم، و
به هر معبودی جز تو کافر گشتم و از هر که جز تو را پرستیده بیزار شدم.
آنگاه به ما میآموزد که این درخواستها را از پیشگاه خداوند داشته باشیم: 1- ان تغنینی عن کل شیء بعبادتک، و مرا به وسیله عبادت و بندگیت از هر چیز بینیاز گردانی. 2- و ان تسلی نفسی عن الدنیا بمخافتک، و به ترس از خود، دوستی دنیا را از من زایل نمایی. 3- و ان تثنینی بالکثیر من کرامتک برحمتک، و به رحمت و مهربانیت مرا به بسیاری کرامت و بخشش خود بازگردانی. سپس در فراز آخر دعا به پیشگاه مقدس خداوند با کمال عبودیت و بندگی و نهایت خضوع و معرفت عرض میکند (خدایا): - فالیک افر، پس به سوی تو میگریزم. - و منک اخاف، و از تو میترسم. - و بک استغیث، و به تو فریادخواهی میکنم. - و ایاک ارجو، و تنها به تو امیدوارم. - و لک ادعو، و تو را میخوانم. - و الیک الجا، و به سوی تو پناه میبرم. - و بک اثق، و به تو اطمینان دارم. - و ایاک استعین، و تنها از تو یاری میخواهم. - و بک اومن، و به (وحدانیت و یگانگی) تو ایمان میآورم. -
و علیک اتوکل و علی جودک و کرمک اتکل، و بر تو توکل میکنم و بر بخشش و
کرم تو اعتماد مینمایم. در قالب این عبارات کوتاه و عمیق به انسانها
میآموزد که چه رابطهای با خداوند داشته باشند، در واقع آن حضرت درس
خداشناسی و توحید را برای همگان تشریح میفرماید. منبع: دانستنیهای صحیفه سجادیه؛ مصطفی اسرار؛ محیا.
نام کتاب : دانشنامه امام سجاد علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 197