دلایل پذیرش صلحنامه

در همان عصر خود امام حسن علیه‌السلام، افراد و گروه‌های متعددی، به ماجرای پذیرش صلح آن حضرت با معاویه، اعتراض کرده و آن حضرت را سؤال پیچ نمودند.
امام حسن علیه‌السلام نیز با کمال متانت و بزرگواری، به آن پرسشها پاسخهای لازم را دادند، که با بکارگیری دقت کافی در آن پاسخها، دلایل پذیرش صلح با معاویه، توسط آن حضرت، به خوبی آشکار می‌گردد.
خلاصه و چکیده‌ی بخشی از پاسخهای حضرت امام حسن علیه‌السلام، در این رابطه، به قرار ذیل است:
1- من، یار و یاور نداشتم.
2- یاران من، پراکنده و دارای عقاید گوناگون هستند[1] .
3- اراده‌ی خداوند، هر روز شکل مخصوصی (غیر از روز قبل) دارد (اکنون، شکل مبارزه باید به گونه‌ی دیگری باشد)[2] .
4- من، به خاطر حفظ خون مسلمانان صلح کردم. اگر من، چنین (صلح) نمی‌کردم، یک نفر از شیعیان ما، در روی زمین باقی نمی‌ماند[3] .
5- داستان صلح من (با معاویه)، همچون داستان خضر و موسی علیهم‌السلام است، که خضر علیه‌السلام کشتی را سوراخ کرد، تا آن (کشتی) به دست صاحبانش برسد، و گرنه طاغوتیان، آن (کشتی) را تصرف می‌کردند.
موسی علیه‌السلام، چون از راز موضوع، بی‌خبر بود، از کار خضر علیه‌السلام، خشمگین شد، ولی وقتی که به راز کار خضر علیه‌السلام پی برد، آن را پسندید[4] .
امام حسن علیه‌السلام، پس از ذکر داستان خضر علیه‌السلام، فرمود: شما نیز، به خاطر ناآگاهی به راز صلح (من با معاویه)، بر من خشمگین شده‌اید و اگر شما راز آن را می‌دانستید، آن را می‌پسندید[5] .
6- از عقل و خرد، به دور است که چیزی (جنگی) را که شما آماده‌ی آن نیستید، به شما تحمیل کنم[6] (اشاره است به اینکه شما، در جنگ با معاویه، به خاطر طول کشیدن جنگ صفین، خسته و بیزار شده و دیگر طاقت جنگیدن ندارید).
7- صلح من، همانند صلح پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با کافرانی همچون «بنی‌ضمرة»، «بنی اشجع»، و «مشرکان مکه»، در «صلح حدیبیه» بود.
آنانکه، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با آنها صلح کرد، کافر (بر اساس تنزیل ظاهر قرآن) بودند. معاویه و اصحابش، که من با آنها صلح نمودم، کافر (بر اساس تأویل - باطن قرآن -) هستند.
8- وای بر شما! شما، نمی‌دانید که من چه کرده‌ام! سوگند به خدا! پذیرش صلح (با معاویه از جانب) من، برای شیعیانم از آنچه که خورشید بر آن می‌تابد و غروب می‌کند، بهتر است![7] [8] .