رسالت قلم در حوزه سامرا

روزگار شکوفایی حوزه ی سامرا، مصادف بود با دورانی که در ایران و عراق، خیلی از نویسندگان، قداست قلم را شکسته، بی هیچ ملاحظه ای مشغول تاخت و تاز در حریم مقدس قلم و نویسندگی بودند، فرنگ رفتگانی که خود را به کلی باخته و تبلیغ فرهنگ بیگانگان را کار خود ساخته بودند و ناخودآگاه تیشه بر ریشه ی خویش می زدند و از سر غفلت و یا خدا نکرده از روی غرض، آب را آسیاب دشمن می ریختند.
یکی از نویسندگان در ترسیم سیمای آن عصر می نویسد: «در آن عصر، کتب گمراه کننده و الحادی به عراق و سایر ممالک اسلامی هجوم آورد، استعمارگران انگلیسی بعد از اشغال عراق، به منظور گمراه کردن جوانان، به ایجاد مدارس مبادرت ورزیدند، کتابهای گمراه کننده با هدف ترویج مادیت گسترش یافت، تا آن جا که جوانان از اسلام بی خبر مانده و دینشان را از ناحیه اسلام اسمی پدر و مادر می شناختند.» [1] .
در برابر این تهاجم، مکتب سامرا به نویسندگان نیک نظر ارج و بها داد، چنان که مؤسس حوزه ی سامرا، میرزای مجدد، محدث نوری را که خطی خوب و خوانا و در دو زبان عربی و فارسی قلمی محکم و توانا داشت، منشی و ملازم نزدیک خود ساخت، وی نیز به خوبی از عهده ی این کار سترگ و سنگین برآمد. میان میرزای بزرگ و میرزا حسین نوری، رابطه ی تنگاتنگی برقرار بود، علاوه بر پیوند استاد، شاگردی، صمیمیت خاصی بین این دو بزرگوار حاکم بود تا آنجا که میرزای بزرگ و به تبعیت از او، فرزندان و یارانش، محدث نوری را، «حاجی آقا» خطاب می کردند.
محدث نوری که بزرگترین محدث اخیر شیعی شمرده می شود، بیشتر کتابهایش را، زیرنظر مستقیم میرزای بزرگ و برخی را با تقریظ ایشان، در حوزه ی سامرا نوشته است. یکی از نویسندگان، درباره ی نقش بزرگ و کار ساز حوزه ی سامرا در مورد قلم و ارباب قلم می نویسد:
«اگر بگوییم بعد از غیبت کبری، یعنی دوران مرحوم شیخ صدوق و طوسی و مفید، این دوران مهمترین نقش را در معرفی تشیع و مکتب اهل بیت داشته است، گزاف نگفته ایم. نویسندگان و خطیبانی همچون: مرحوم سید حسن صدر، سید محسن امین، شرف الدین عاملی، کاشف الغطاء، محمد جواد بلاغی، شیخ محسن شراره، آقا بزرگ تهرانی، علامه امینی، محمدرضا مظفر، کاشانی و... از فارغ التحصیلان مکتب سامرا بودند که توانستند جلو تهاجمات فرهنگی دشمن را سد کنند و در جبهه ای وسیع، به پهنه همه ی عالم اسلام، بر دستاوردهای دشمنان اسلام و اهل بیت یورش ببرند و رشته های آنان را پنبه کنند.» [2] .