والسادة الولاة

«سادة» جمع «سید» به معنی آقا و بزرگ قوم و رئیس قبیله است. همچنین «سید» بر صاحبان مال، فضل و کرامت اطلاق می‌گردد و همچنین به پیشتاز قوم نیز «سید» گفته می‌شود. بعضی گفته‌اند: جمع «سید»، «سائد» نیز است.
«ولاة» جمع والی به معنی فرمانروا و سرپرست و حاکم است.
ائمّه معصومین علیهم السلام بزرگان، رئیسان، صاحب منصبان و همچنین پیشتازان، سروران و زمامداران و فرمانروایان و حاکمان بر تمامی مؤمنین هستند.
البتّه باید توجّه داشت که منظور از اینکه ائمّه معصومین علیهم السلام ولایت دارند، ولایت تشریعی است و آن دارای مراتبی است که مرتبه اوّل ولایتی است که خداوند بر مؤمنین دارد. همان‌گونه که مؤمنین را از ظلمات خارج، به سوی نور می‌کشاند:
«اللَّهُ وَلِی الَّذِینَ آمَنُوا یخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ».[1] . خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند، آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می‌برد. امّا مرتبه دوّم، ولایت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ائمّه معصومین علیهم السلام ولایت تبعی و در طول ولایت ذاتی خداوند می‌باشد. یعنی ولایت خداوند بر مردم و مؤمنین، ولایت ذاتی است و ولایت ائمّه طاهرین علیهم السلام تابع ولایت خداوند است نه آنکه تابع خواست مردم. یعنی ولایت ائمّه معصومین علیهم السلام تابع رأی مردم نیست تا آنان بتوانند امام زمان را به عنوان ولی خود انتخاب بکنند و یا نکنند، بلکه ولایت آنان شاخه‌ای از ولایت خداوند و تابع ولایت الهی می‌باشد.
یعنی ولایت تشریعی در اصل از آن خداوند متعال است و بقیه تبعاً و بالعرض از آن کسانی هستند که خداوند به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای آنها ولایت قرار داده است که در سوره مائده آیه 55 به مراتب ولایت اشاره کرده و فرموده:
«إِنَّمَا وَلِیکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ»
سرپرست و ولی شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده‌اند، همانها که نماز را برپا می‌دارند، و در حال رکوع، زکات می‌دهند.
ابن عباس در شأن نزول این آیه می‌گوید: روزی ابوذر رو به مردم کرد و گفت: ای مردم! روزی از روزها با رسول خدا صلی الله علیه وآله در مسجد نماز می‌خواندیم. سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد. ولی کسی به او چیزی نداد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا تو شاهد باش که در مسجد رسول خدا صلی الله علیه وآله از مردم تقاضای کمک کردم و کسی چیزی به من نداد. در همین حال حضرت علی علیه السلام که در حال رکوع بود، با انگشت به سائل اشاره کرد. سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد و رفت. پیامبر صلی الله علیه وآله که ماجرا را دیده بودند، پس از نماز، سر به آسمان بلند کردند و فرمودند: خداوندا، برادرم موسی از تو تقاضا کرد که «پروردگارا! سینه‌ام را گشاده کن، و کارم را برایم آسان گردان، و گره از زبانم بگشای تا سخنان مرا بفهمند. و وزیری از خاندانم برایم قرار ده، برادرم هارون را، به او پشتم را محکم کن، و او را در کارم شریک ساز.[2] «تو نیز به او بشارت دادی: «به زودی بازوی تو را به وسیله برادرت محکم می‌کنیم و برای شما سلطه و برتری قرار می‌دهیم و به برکت آیات ما، بر شما دست نمی‌یابند. [3] «خداوندا من محمّد پیامبر توام. سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان گردان و از خاندانم علی علیه السلام را وزیر من گردان تا به وسیله او پشتم قوی و محکم گردد. ابوذر می‌گوید: هنوز دعای پیامبر صلی الله علیه وآله پایان نیافته بود که جبرئیل نازل گشته به پیامبر صلی الله علیه وآله گفت: بخوان، پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: چه بخوانم، گفت: بگو إنَّما وَلیکُمُ اللّهِ....[4] .
با توجّه به این شأن نزول و اینکه تمامی علما و مفسران، این آیه را در شأن ولایت حضرت علی علیه السلام دانسته و او را بر این اساس، ولی خداوند می‌دانند، شکّی نیست که حضرت علی علیه السلام و ائمّه معصومین علیهم السلام در ولایت تبعی و عرضی با رسول خدا شریک می‌باشند. همین طور که ولایت از طرف خدا به ائمّه علیهم السلام داده شده، سیادت نیز از طرف خداوند به ائمّه معصومین علیهم السلام اعطا گردیده است و سیادت ائمّه علیهم السلام، همانند ولایت آنان دارای مراتب است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله سید تمام فرزندان آدم[5] و سید تمام انبیا می‌باشد. جبرئیل بر پیامبر صلی الله علیه وآله نازل شد و گفت: «اِنَّ اللَّهَ جَعَلَکَ سَید الاَوْصیاءِ وَ جَعَلَ علیا سیدَ الاَوصیاءِ».[6] . ای پیامبر، خداوند تو را سید پیامبران و علی را سید اوصیا قرار داده است.
پس حضرت علی علیه السلام نیز سید اوصیاست. زید بن ارقم می‌گوید: از پیامبر صلی الله علیه وآله شنیدم که به علی علیه السلام می‌فرمود:
«اَنْتَ سَید الاَوْصیاءِ».[7] . تو سید و آقایای جانشینان هستی.
همچنین حضرت زهرا علیها السلام سیده بر تمام زنان عالم است. پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: «اِبنَتی فاطِمَةُ سَیدَةِ نِساءِ العالَمینَ».[8] .
دخترم فاطمه، سیده زنان هر دو عالم است. حضرت امام حسن و امام حسین علیهما السلام سید جوانان اهل بهشت‌اند. همچنان که در حدیثی از نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه وآله آمده است که ایشان فرمودند: «الحَسنُ و الحُسینُ سَیدا شَبابِ اَهْلِ الجَنَّةِ».[9] . حسن و حسین علیهما السلام آقایان جوانان اهل بهشت هستند.