وحججا علی بریته

«حجج» جمع «حجّة» به معنی دلیل و برهان است.
«بَریة» از ماده «بَرَأَ» به معنی دور بودن از نقص و عیب می‌باشد. و اطلاق «بریة» به تمامی آفریدگان و خلق‌شدگان از جهت آن است که در خلقتشان از تمامی عیب‌ها و نقص‌ها به دور بوده‌اند. پس کلمه «بریة» به معنی آفریده، خلق‌شده و آفریدگان است.
بنابراین تعاریف، ائمّه معصوم علیهم السلام حجّت‌ها و برهان‌های خداوند بر تمامی مردم هستند. قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: «اِنَّ اللّهَ جَعَلَ عَلیا وَ زَوْجَتَهُ وَ ابْناهُ حُجَجُ اللّهِ عَلی خَلْقِهِ وَ هُم اَبْوابُ العِلمِ فی اُمَّتی مَن اِهْتَدی بِهِمْ هَدی اِلی صِراطِ المُستَقیم».[1] .
رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرمایند: همانا خداوند، علی و همسرش و فرزندانش را حجّت‌های خداوند بر بندگانش قرار داده است. آن‌ها دروازه‌های علم در میان امّت من هستند. هر کس به سوی آنها هدایت شود، به صراط مستقیم هدایت شده است.
چون ذات مقدّس امامان علیه السلام، همتای قرآن کریم است. قرآن حجّت بالغه و اهل‌بیت حجّت تامه و کامله خداوند می‌باشند. به همین دلیل امیرالمؤمنین علیه السلام از قرآن و از خودشان به عنوان حجیج (برهان بزرگ) یاد می‌نماید و می‌فرماید:
«اَنَا شاهِدٌ لَکُمُ وَ حَجیجُ یومِ القیامَةِ».[2] . من گواه بر شما و برهان بزرگ روز قیامت هستم. و درباره قرآن نیز می‌فرماید: «و کَفی بِالکِتابِ حَجیجاً».[3] . و (قرآن) برای برهان بزرگ، تنها کتاب و کافی است. هماهنگی قرآن و عترت در حجّتِ الهی بودن و ثقل بودن آن دو، این نکته را ثابت می‌نماید که هر مقامی برای هر یک ثابت گردد، برای دیگری نیز ثابت است. بنابراین همان‌طور که به کُنه حجّت بالغه الهی کسی جز حجّت تامّه خداوند دست نمی‌یابد و آن را نمی‌تواند به تمامی درک نماید، کسی به حجّت تامّه و کامله خداوند نیز شناخت نمی‌یابد و آنان را نمی‌شناسد و نمی‌تواند آنان را درک نماید، جز حجّت تامّه خداوند.
قال علی بن الحسین علیه السلام: «حُجَّتُکَ اَجَلُّ مِنْ اَنْ تُوصَفَ بِکُلِّهَا».[4] .
امام سجّاد علیه السلام می‌فرماید: حجّت و برهان تو بالاتر از آن است که وصف کامل گردد.
با آنکه نمی‌توان کُنه ذاتِ آنها را شناخت، ولی معرفت آنها واجب است و بایستی در راه کسب معرفت آنان تلاش کرد و با کسب نسبی معرفت، خداوند توفیق معرفت کامل‌تر - که گوهری گران‌مایه است - را عطا می‌فرماید. سریع‌ترین راه معرفت، پیروی از آنها است. قال الباقر علیه السلام: «اِنَّ اللّهَ عَزّ و جَلّ بَعَثَ محمّداً صلی الله علیه وآله اِلی الناسِ اَجْمَعینَ رَسُولاً و حُجَّةَ الله عَلی جَمیع خَلْقِهِ فی اَرْضِهِ فَمَن امَنَ باللّهِ بِمُحَمّدٍ رَسُول اللّهِ وَ اِتَبَعَهُ وَ صَدَّقَهُ فَاِنَّ مَعْرِفَةُ الاِمامِ مِنَّا واجِبَةٌ عَلَیه... واللّه ما اَلْهَم المُؤمِنینَ حَقَّنا اِلا اللّه عَزَّ وَ جَلّ».[5] .
امام باقر علیه السلام فرمودند: خداوند عزّ و جلّ، محمّد صلی الله علیه وآله را بر تمام مردم به عنوان رسول و حجّت خدا بر همه خلقش در روی زمین فرستاد. پس هر که به خدا ایمان آورد و به محمّد (رسول خدا صلی الله علیه و) ایمان داشت و پیروی‌اش و تصدیقش نماید، معرفت امام از ما بر او عنایت خواهد شد و به خدا سوگند حقْ (و معرفت) ما را کسی جز خداوند به مؤمنین الهام نکند. یعنی کسی معرفت ما را می‌یابد که به خدا و رسولش ایمان داشته، از آنان پیروی نماید. پس هر چه ایمان کامل‌تر گردد، معرفت امام نیز تکامل می‌یابد.