نشانه آغاز ماه رمضان‌

طوسی به سند خود از ابوعلی بن راشد نقل می‌کند که گفت:
امام هادی علیه‌السلام در سال دویست و سی و دو هجری قمری به من نامه‌ای نوشت و تاریخ آن را «روز سه شنبه، یک شب از شعبان مانده» مشخص کرد [، و مفهوم آن این است که پنجشنبه اول ماه رمضان است]، [در بغداد،] روز چهارشنبه یوم الشک بود، از اینرو مردم آن [، ابتداء] پنجشنبه را اول ماه گرفتند، و [لی بعدا] گفتند که در شب پنجشنبه، هلال را [مرتفع] دیده‌اند به گونه‌ای که پس از شفق مغرب، زمانی دراز طول کشیده تا غروب کند [، و از این ارتفاع هلال، نتیجه گرفتند که اول ماه، چهارشنبه است نه پنجشنبه].
و من [با برداشت از آن تاریخ امام علیه‌السلام،] باور داشتم که پنجشنبه اول ماه است، ولی اول ماه در نزد مردم شهر ما بغداد، چهارشنبه بود [، از اینرو نامه‌ای به امام علیه‌السلام نوشتم، و چاره خواستم]، امام علیه‌السلام در پاسخم نوشت: خدا بر توفقیت بیفزاید، تو در آغاز ماه [که پنجشنبه است، اشتباه نکرده‌ای، بلکه] همچون ما عمل کرده‌ای. سپس [در فرصتی مناسب] خدمت امام علیه‌السلام رسیدم، و باز در این باره پرسیدم، فرمود: مگر به تو ننوشتم که روز پنجشنبه اول ماه است، و روزه ماه را جز با دیدن ماه آغاز نکن.
کلینی با سند خود از سیاری نقل می‌کند که گفت: محمد بن فرج به امام هادی علیه‌السلام نامه نوشت، و از او پرسید: این که از پدران بزرگوار شما نقل شده که برای مشخص کردن روز اول ماه رمضان، از اولین روز رمضان سال گذشته پنج روز شمرده می‌شود، و روز پنجم را اولین روز رمضان سال آینده قرار می‌دهند آیا درست است؟
امام علیه‌السلام در پاسخ نوشت: درست است، ولی در هر چهار سالی، میان سال گذشته و سال آینده، پنج روز بشمار، و در سال پنجم، شش روز بشمار، آری غیر از سال پنجم، پنج روز است. سیاری می‌گوید: این تفاوت سال و پنجم، از جهت سال کبیسه است، و علمای ما محاسبه کرده‌اند، و آن را صحیح یافته‌اند. و محمد بن فرج در سال 238 به من نوشت: هر کس نمی‌تواند به این عمل کند، این برای کسی است که سال‌ها، و در نتیجه سال کبیسه را می‌شناسد، او به خواست خدا می‌تواند از این راه به اولین شب رمضان پی ببرد.
قال الطوسی:
روی أبوالحسن أحمد بن محمد بن الحسن، عن أبیه، عن محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن عیسی، قال: حدثنی أبوعلی بن راشد قال: کتب الی أبوالحسن العسکری علیه‌السلام کتابا و أرخه یوم الثلاثاء، للیلة بقیت من شعبان، و ذلک فی سنة اثنین و ثلاثین و مائتین، و کان یوم الأربعاء یوم شک، وصام أهل بغداد یوم الخمیس، و أخبرونی أنهم رأوا الهلال لیلة الخمیس و لم یغب الا بعد الشفق بزمان طویل. قال: فاعتقدت أن الصوم یوم الخمیس، و أن الشهر کان عندنا ببغداد یوم الأربعاء. قال: فکتب الی: زادک الله توفیقا، فقد صمت بصیامنا. قال: ثم لقیته بعد ذلک فسألته عما کتبت به الیه؟ فقال لی: أولم أکتب الیک أنما صمت الخمیس، و لا تصم الا للرؤیة؟ [1] .
روی الکلینی:
عن محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد، عن السیاری قال: کتب محمد بن الفرج، الی العسکری علیه‌السلام یسأله عما روی من الحساب فی الصوم عن آبائک فی عد خمسة أیام بین أول السنة الماضیة، و السنة الثانیة التی تأتی.
فکتب: صحیح، و لکن عد فی کل أربع سنین خمسا، و فی السنة الخامسة ستا فیما بین الأولی و الحادث، و ما سوی ذلک فانما هو خمسة خمسة. قال السیاری: و هذه من جهة الکبیسة، قال: وقد حسبه أصحابنا فوجدوه صحیحا. قال: و کتب الیه محمد بن الفرج فی سنة ثمان و ثلاثین و مائتین هذا الحساب لا یتهیأ لکل انسان أن یعمل علیه، انما هذا لمن یعرف السنین، و من یعلم متی کانت السنة الکبیسة، ثم یصح له هلال شهر رمضان أول لیلة، فاذا صح الهلال للیلته و عرف السنین صح له ذلک ان شاء الله [2] .