« كل » و « جميع » و « عامه » براى تأكيد اسم غير تثنيه‌اى مى‌آيند كه مسمّاى آن داراى اجزاء باشد يعنى بتوان آنرا تفريق و تجزيه نمود چنانچه گوئيم:

قرئت القرآن فى الايام كلّها يا جميعا .

4- بدل و اقسام و احكام آن‌

بدل: عبارتست از تابعى كه حكم منسوب به متبوعش اصالتا و ذاتا بآن منسوب باشد و آن بر چهار قسم است:

1- بدل كلّ‌از كلّ مانند: جائنى زيد غلامه.

2- بدل بعض از كلّ نظير: رأيت زيدا رأسه.

3- بدل اشتمال و آن اينستكه مبدل منه مشتمل بر بدل باشد بطوريكه وقتى مبدل منه را ذكر كنند مستمع اشتياق پيدا كند كه بدل را بياورند مانند:

يسئلونك عن الشهر الحرام قتال فيه‌ .

شاهد در « قتال فيه» است كه بدل اشتمال از « الشهر الحرام» مى‌باشد.

4- بدل مباين و آن اينستكه با مبدل منه مباين و مقابل باشد و آن بر دو قسم است:

الف: بدل بداء و آن عبارتست از بدل مباين و مقابلى كه بمنظور مبالغه آورده شده مانند: حبيبى قمر شمس.

ب: بدل غلط و آن عبارتست از بدل مباين و مقابلى كه بمنظور جبران و تدارك غلط آورده شده مانند: جائنى عمرو الفرس.

لازم بتذكّر است كه بدل بداء در كلام فصحاء وارد شده ولى بدل غلط در عبارت ايشان نمى‌آيد زيرا كلامى را اشتباها آوردن و سپس تدارك نمودن با فصاحت سازش ندارد.

احكام بدل‌

1- جائز نيست در بلد كلّ از كلّ مبدل منه ضمير باشد مگر آنكه آنرا ضمير غائب‌