و مانند آنست نيز اين مثال: ذلك يوم مجموله الناس.

و آن روزى است كه در آن تمام مردم جمع مى‌شوند.

شارح گويد:

ضمير در [منه‌] بخلاف مقتضى الظاهر راجعست.

سپس در ذيل آيه‌ و نفخ فى الصّور الخ‌ مى‌گويد:

شاهد در [فصعق‌] است كه بمعناى يصعق مى‌باشد و ضمير در [مثله‌] به تعبير از مستقبل به ماضى راجعست و حاصل آنكه و مثل اين فرض است اگر از مضارع و مستقبل بلفظ اسم فاعل تعبير شود مانند مثال در متن كه شاهد در [لواقع‌] است كه بمعناى [يقع‌] مى‌باشد و ضمير در [نحوه‌] به تعبير از مستقبل به ماضى راجعست و حاصل مقصود آنكه و مثل اين فرض است اگر از مضارع و مستقبل بلفظ اسم مفعول تعبير شود مانند مثال در متن كه شاهد در [مجموع‌] است كه بجاى [يجمع‌] آورده شده‌

بحث و انتقاد شارح‌

سپس شارح در مقام انتقاد بمصنّف مى‌گويد:

در محلّش مقرّر است كه هريك از اسم فاعل و اسم مفعول اگر چه براى دلالت بر زمان استقبال وضع نشده‌اند ولى به اين معنا هستند، بنابراين هريك از ايندو در دو مثال مذكور در موقع و مكان خود واقع شده‌اند و بدين ترتيب بر وفاق مقتضاى ظاهر هستند و وجهى ندارد كه مصنّف ايندو را از مصاديق خلاف مقتضاى ظاهر قرار دهد.