باشد و وقتى معناى جمله [انسان لم يقم‌] بدون داشتن لفظ [كلّ‌] نفى قيام از بعض افراد بود نه از تمام پس اگر بعد از دخول لفظ [كلّ‌] نيز معنايش چنين باشد [كلّ‌] براى تأكيد معناى اوّل آمده است، بنابر اين لازمست آنرا بر نفى حكم از تمام افراد حمل كرده تا [كلّ‌] براى تأسيس معناى ديگرى آمده باشد و بدينوسيله تأسيس را بر تأكيد ترجيح داده باشيم.

شرح فارسى:

توضيح‌

دنباله تقرير لزوم ترجيح تأكيد بر تاسيس در صورت تقديم‌

گفته شد تقديم مسنداليه مسوّر به لفظ [كلّ‌] بر مسند منفى دلالت بر عموم دارد چه آنكه در غير اين صورت لازمه‌اش ترجيح تأكيد بر تأسيس مى‌شود و در تقرير و توضيح آن گفتيم:

جمله: [انسان لم يقم‌] موجبه مهمله است چه آنكه حرف سلب جزء محمول بوده و بدين ترتيب در آن حكم به ثبوت عدم قيام براى انسانى از انسانها نموده‌ايم پس در واقع قضيه مذكور، قضيّه موجبه مهمله‌اى است كه معدولة المحمول است و در علم ميزان مقرّر است كه اين قضيّه از نظر صدق با سالبه جزئيّه ملازم مى‌باشد چه آنكه معناى قضيّه فوق با لم يقم بعض الانسان تصادق تلازم وجودى دارد و دليل آن اينستكه در قضيّه مهمله حكم مى‌شود به ثبوت يا سلب محمول نسبت به آنچه موضوع بر آن صادق است از باب مثال در قضيّه [انسان لم يقم‌] حكم نموده‌ايم به نفى و سلب قيام از موجوديكه بر آن انسان صادق باشد بدون اينكه نامى از بعض يا تمام افراد انسان برده شده باشد و به عبارت‌