[مقاله مترجم‌]

مترجم گويد: گويا نزاع بين حضرات لفظى باشد و هركدام از محل نفى و اثبات با ديگرى فرق داشته باشد يعنى سكّاكى و مصنّف مى‌گويند در واقع و نفس الامر هيچ مجازى بدون حقيقت نيست چه آنكه در غير اينصورت لازم مى‌آيد صدور و تحقّق فعل بدون فاعل.

ولى شيخ مى‌گويد در مقام استعمال لازم نيست حقيقت ملحوظ باشد بطوريكه لحاظ فاعل حقيقى يا مفعول حقيقى شرط استعمال مجازى باشد بلكه در بسيارى از امثله چنين نيست مانند مثالهاى مورد بحث، اگرچه در واقع داراى فاعل حقيقى هستند.

قوله: و معرفة حقيقته: يعنى حقيقت مجاز عقلى.

قوله: اذا اسند اليه يكون الاسناد حقيقة: ضمير مستتر در [اسند] به فعل و ضمير مجرورى در [اليه‌] به كل واحد من الفاعل و المفعول‌به عود مى‌كند.

قوله: لما اودعه: ضمير فاعلى در [اودعه‌] به حقتعالى و ضمير مفعولى به [ماء موصوله‌] در [لما] عائد است.

قوله: و الامعان: يعنى دقّت نظر.

قوله: و فى هذا تعريض الخ: مشاراليه [هذا] قول مصنّف است كه گفت [اما خفيّة الخ‌].

قوله: و ردّ عليه: ضمير در [عليه‌] به شيخ راجعست.

قوله: حيث زعم: ضمر فاعلى به شيخ عود مى‌كند.

قوله: يكون الاسناد اليه حقيقة: ضمير در [اليه‌] به فاعل عود مى‌كند.

قوله: و اعترض عليه: ضمير مجرورى در [عليه‌] بشيخ راجع است.