[علم بلاغت و اقسام آن‌]

مطوّل نيز [اذا] گفته شده است و ظاهر اينست كه نسخه [اذ] اصح باشد زيرا [لمّا] ظرف زمان ماضى است مانند [اذ] ولى [اذا] ظرف مستقبل است بنابراين تفسير لمّا به [اذا] چندان مناسبتى ندارد.

متن: فلمّا كان علم البلاغة و توابعها من اجل العلوم قدرا و ادقّها سرّا اذ به تعرف دقائق العربيّة و اسرارها.

شرح عربى‌ كان علم البلاغة هو المعانى و البيان و علم توابعها هو البديع من اجل العلوم قدرا و ادقّها سرّا اذ به اى بعلم البلاغة و توابعها لا بغيره من العلوم كالّلغة و الصرف و النحو تعرف دقائق العربيّة و اسرارها فيكون من ادقّ العلوم سرّا.

ترجمه‌

چونكه علم بلاغت و توابع آن از حيث قدر و منزلت اجلّ علوم بوده و از جهت اشتمالش بر اسرار دقيقترين آنها مى‌باشد، زيرا تنها بواسطه اين علم امور دقيق و باريك و اسرار نهانى علم عربيّه دانسته مى‌شود.

شارح گويد:

علم بلاغت عبارتست از: معانى و بيان.

و علم توابع آن، علم بديع است.

و ضمير در [به‌] به علم بلاغت و توابعش راجع است و مقصود مصنّف اينست كه دقائق علوم عربى و اسرار آن فقط به علم بلاغت و توابع آن دانسته مى‌شود نه غيرش همچون علم لغت و صرف و نحو بنابراين از حيث اشتمالش بر اسرار از ادقّ علوم شرده شده است.

شرح فارسى:

توضيح‌

مصنف در متن گويد چونكه علم بلاغت و توابع آن از