اختلاف در كلمه اللّه‌

بين حضرات در اين كلمه اختلافست:

بيضاوى صاحب تفسير آنرا براى حضرت حقتعالى در اصل صفت مى‌داند نه علم و اسم و در اثبات اينمعنا گفته است:

علم آنست كه براى چيز معيّنى وضع شود و حال آن‌كه ذات اقدسش براى ما هيچ تعيّنى نداشته و اساسا طريقى به سوى ذاتش براى ما وجود ندارد.

و در جواب اين اشكال كه اگر صفت هست پس چطور مشتق نيست و حال آنكه وصف مى‌بايد مشتق باشد گفته:

وصف دو قسم است: مشتق همچون عالم، قادر، رازق و غير مشتق ولى مؤول بآن مثل همين كلمه كه به معبود تأويل مى‌رود يا اسد كه بمعناى شجاع مى‌باشد.

شارح و جماعت محققين اين كلمه را علم و اسم براى حقتعالى مى‌دانند و مى‌گويند لازم نيست كه ذاتش را بدانيم تا مسئله علميّت صحيح باشد بلكه همين مقدار كه مى‌دانيم واجب الوجود است و تمام افراد حمد تنها شايسته او است در اين مقام كافى است.

و سپس شارح در تحقيق عبارت متن مى‌گويد:

مصنّف جمله حمد را اسميّه آورد و گفت [الحمد للّه‌] با اينكه مى توانست فعليّه بياورد و مثلا بگويد [حمدت اللّه‌] و جهت آن اينست كه جمله اسميّه چون دلالت بر دوام و ثبات دارد ولى جمله فعليّه فاقد آنست لهذا اسميّه را بر فعليّه مقدّم داشت و نيز در اينجمله با اينكه‌