نام کتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب چهارم مغنی نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 303
علماء علم بيان بهمين فائده اكتفاء كردهاند ولى زمخشرى در تفسير: و اولئك هم
المفلحون ( ايشان رستگارانند) هرسه فائده را ذكر كرده و گفته است:
فائده ضمير فصل عبارتست از:
1- دلالت بر اينكه لفظ ما بعدش خبر است نه صفت.
2- دلالت بر تأكيد.
3- ايجاب و اثبات اين معنى كه فائده مسند براى مسنداليه ثابت بوده نه
براى غير آن.
شرح
قوله: و اولئك هم المفلحون: آيه (5) از سوره بقره.
متن:
المسئلة الثّالثة
فى محلّه: زعم البصريّون انّه لا محلّ له، ثمّ قال اكثرهم: انّه حرف
فلا اشكال، و قال الخليل: اسم، و نظيره على هذا القول اسماء الافعال فيمن يراها
غير معمولة لشيء، و ال الموصولة، و قال الكوفيّون: له محلّ، ثمّ قال الكسائى:
محلّه بحسب ما بعده، و قال الفرّاء: بحسب ما قبله، فمحلّه بين المبتداء و الخبر
رفع، و بين معمولى ظنّ نصب، و بين معمولى كان رفع عند الفرّاء، و نصب عند الكسائى،
و بين معمولى انّ بالعكس.
ترجمه:
مسئله سوّم: در بيان محلّ ضمير فصل
بصريّون پنداشتهاند كه ضمير فصل محلّى از اعراب ندارد، سپس بايد
متذكّر شد كه اكثر ايشان آنرا حرف مىدانند بنابراين اشكالى در كلامشان نيست زيرا
حرف مبنى بوده و معنا ندارد كه براى محلّش اعراب قائل بشويم.
و خليل مىگويد: ضمير فصل اسم است و محلّى از اعراب ندارد.
نام کتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب چهارم مغنی نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 303