لوقوع الفصل فى نحو «كنتانت الرّقيب عليهم» و الضّمائر لا توصف.

ترجمه:

مسئله دوّم: در بيان فائده ضمير فصل‌

و آن سه امر مى‌باشد:

فائده اوّل‌

فائده اوّل لفظى مى‌باشد و آن عبارتست از اينكه از ابتداء امر اعلام مى‌نمايد كه ما بعدش خبر بوده نه تابع و بخاطر همين معنا به ضمير فصل ناميده شده چه آنكه اين ضمير بين خبر و تابع فاصله و جدائى مى‌اندازد و آندو را از هم مشخّص و ممتاز مى‌كند.

و نيز بآن ضمير عماد گويند چه آنكه معناى كلام بر آن اعتماد دارد.

اكثر نحويّين بر ذكر همين فائده اكتفاء كرده‌اند.

و بايد توجّه داشت كه ذكر « تابع » از عبارتى كه اكثر ادباء گفته‌اند يعنى صفت اولى و بهتر است يعنى اينكه بگوئيم اين ضمير بين خبر و تابع فاصله انداخته بهتر است از اينكه بگوئيم ضمير فصل بين خبر و صفت فاصله مى‌اندازد بهتر است زيرا در مثل: كنت انت الرّقيب عليهم‌ فصل واقع شده در حاليكه « الرّقيب » صفت براى « تا » نمى‌باشد چه آنكه ضمائر موصوف قرار نمى‌گيرند ولى متبوع همچون بدل، معطوف و مؤكّد واقع مى‌شوند.

شرح‌

قوله: لانّه فصل بين الخبر الخ: ضمير در « لانّه » به ضمير فصل و عماد راجع است.

قوله: لانّه يعتمد عليه معنى الكلام: ضمير در « لانّه » و « عليه » به ضمير فصل برمى‌گردد.