ترجمه:

شرح خصوصيّات ضمير فصل و عماد

سخن در اطراف اين ضمير در طىّ چهار مسئله صورت مى‌گيرد:

مسئله اوّل: بيان شروط ضمير فصل‌

شروط ضمير فصل شش تا است و توضيح آن باين بيان است كه بگوئيم در ما قبل ضمير دو امر و در ما بعدش همچنين دو امر و در نفس ضمير نيز دو امر شرط و اعتبار شده كه مجموعا شش شرط مى‌شود:

امّا دو شرطى كه در ما قبل اعتبار گرديده:

شرط اوّل‌

شرط اوّل آنستكه ما قبل ضمير بالفعل بايد مبتداء بوده و يا در اصل چنين باشد مانند:

و اولئك هم المفلحون‌ ( ايشان رستگارانند).

شاهد در ضمير « هم » بوده كه ضمير فصل بوده و ما قبل آن « اولئك » قرار گرفته كه مبتداء مى‌باشد.

و مانند:

انّا لنحن الصّادقون‌ ( همانا ما راستگويان هستيم).

شاهد در ضمير « نحن » است كه ضمير فصل بوده و ما قبلش اسم « انّ » قرار دارد كه در اصل مبتداء بوده.

و نيز مانند:

كنت انت الرّقيب عليهم‌ ( هستى تو مراقب بر ايشان).

شاهد در ضمير « انت » است كه ضمير فصل بوده و ما قبل آن ضمير مخاطب قرار گرفته كه در اصل مبتداء بوده و اكنون اسم « كان » مى‌باشد.