سپس مصنّف گويد:

همانطورى كه اينقسم از عطف در مجرور واقع شده در نظيرش يعنى مجزوم نيز جارى مى‌شود چنانچه در اسم مرفوع و اسم و فعل منصوب و همچنين در مركّبات واقع مى‌گردد.

شرح‌

قوله: و شرط جوازه: يعنى جواز عطف على التّوهّم.

قوله: و شرط حسنه: يعنى حسن عطف على التّوهّم.

قوله: كثرة دخوله هناك: ضمير در « دخوله » به عامل متوهّم راجع است و مشار اليه « هناك » مورد عطف على التّوهّم مى‌باشد.

متن: فامّا المجزوم فقال به الخليل و سيبويه فى قراءة غير ابى عمرو «لولااخّرتنى الى اجل قريب فاصدّق و اكن» فانّ معنى لولا اخّرتنى فاصدّق و معنى ان اخّرتنى اصدق واحد، و قال السّيرافى و الفارسى: هو عطف على محلّ فاصدّق كقول الجميع فى قراءة الاخوين‌ «منيضلل اللّه فلا هادى له و يذرهم» بالجزم، و يردّه انّهما يسلّمان انّ الجزم فى نحو « ائتنى اكرمك» باضمار الشّرط، فليست الفاء هنا و ما بعدها فى موضع جزم، لانّ ما بعد الفاء منصوب بانّ مضمرة، و ان و الفعل فى تأويل مصدر معطوف على مصدر متوهّم ممّا تقدّم، فكيف تكون الفاء مع ذلك فى موضع الجزم؟

و ليس بين المفردين المتعاطفين شرط مقدّر.

ترجمه:

وقوع عطف بر توهّم در مجزوم‌

مصنّف گويد:

امّا وقوع عطف بر توهّم در مجزوم، پس در قرائت غير ابى عمر و نسبت بآيه‌ و لولا اخّرتنى الى اجل قريب فاصّدق و اكن‌ ( چرا اجل مرا اندكى تأخير