ترجمه:

قسم دوّم: عطف بر محلّ‌

مانند: ليس زيد بقائم و لا قاعدا (زيد ايستاده و نشسته نيست).

شاهد در « قاعدا » است كه منصوب بوده تا عطف بر محلّ « قائم » كه خبر ليس است باشد.

شرائط عطف بر محلّ‌

محقّقين براى عطف بر محلّ سه شرط ذكر كرده‌اند:

1- در كلام فصيح ممكن باشد محلّ معطوف عليه ظاهر گردد، مگر ملاحظه نمى‌كنيد در مثال: ليس زيد بقائم و ما جائنى من امرئة، جائز است كه « باء » را اسقاط نموده، « قائم » را منصوب كرده و « من » را حذف نموده و « امرئة » را مرفوع بخوانيد از اينرو عطف بر محلّ « قائم » و « امرئة » جائز مى‌باشد.

بنابراين « مررت بزيد و عمرا» جايز نمى‌باشد زيرا اسقاط « با » و نصب « زيد » در كلام فصيح جائز نيست ولى ابن جنّى مخالفت كرده و گفته است:

جايز است « عمرا » را منصوب بخوانيم تا عطف بر محلّ « زيد » باشد.

سؤال‌

اگر گفتن « مررت زيدا» بحذف « باء » جايز نيست پس چطور در قول لبيد بن ربيعه باء حذف شده و مدخولش بعد از مادّه مرور منصوب گرديده:

يعنى: به خانه‌هاى ما مى‌گذريد و بآنها بر نمى‌گرديد پس سخن گفتن با شما در اين هنگام بر من حرام است.

شاهد در « الدّيار » است كه « باء » از ابتدائش حذف گرديده و پس از آن اينكلمه منصوب خوانده شده است.