واجب موجودى است كه وجودش لازم و عدمش متسحيل باشد .

ممكن موجودى است كه هركدام از وجود و عدم نسبت بذاتش متساوى بوده و هيچكدام ترجيحى بر ديگرى ندارند .

اقسام واجب‌

واجب بر دو قسم است : واجب بالذّات و واجب بالغير .

واجب بالذّات آنست كه نفس ذاتش كافى باشد در لزوم وجود و امتناع عدمش همچون ذات اقدس حقتعالى .

واجب بالغير آنست كه هركدام از وجود و عدمش مستند بديگرى باشد منتهى اگر وجودش وابسته باشد بآن واجب بالغير گفته و در صورت ارتباط عدمش با آن ممتنع بالغير ناميده ميشود همچون ذات معلول كه در صورت وجود علّت موجود و بفرض عدم علّت معدوم ميشود و در حقيقت هركدام از واجب بالغير و ممتنع بالغير از اقسام ممكن ميباشند و بهر تقدير خداوند متعال واجب الوجود بالذات است و هر موجوديكه چنين باشد بدون ترديد بايد تمام صفات كمال را دارا باشد چنانچه برهان اين معنا در علم كلام مسطور است و از اينرو ميتوان گفت قيد « المستجمع لجميع صفات الكمال » قيد توضيحى براى « الواجب الوجود » ميباشد .

قوله : صفات الكمال :

صفات حقتعالى بر دو قسم است : صفات ثبوتيه و صفات سلبيّه .

صفات ثبوتيه كه از آن بصفات جمال تعبير ميكنند آنستكه در ذات اقدسش موجود باشند اعم از اينكه صفات ذات بوده همچون علم و قدرت و حياة يا صفات فعل مانند تكلّم و خلق و اراده بنابر مذهب صحيح .

صفات سلبيّه كه از آن بصفات جلال نام ميبرند صفات عدمى را گفته يعنى صفاتى كه در حضرتش وجود ندارد همچون جهل، ظلم، زوال .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص