يكون الكبرى موجبة ليصلح عكسه صغرى للشكل الاوّل و يكون الصّغرى كلّية ليصلح كبرى له كما فى الضّرب الاوّل و الثالث لا غير .

ترجمه و شرح :

3- دليل عكس كبرى‌

دليل سوّم اينستكه كبرى را منعكس كرده و قياس را بشكل چهارم برميگردانيم سپس جاى صغرى و كبرى را عوض نموده تا بشكل اوّل مبدّل شود و نتيجه‌اى كه از شكل اوّل حاصل ميشود عكس نموده تا مطلوب حاصل شود و اين دليل در ضروبى جارى است كه كبرى موجبه و صغراى آن كلّى باشد تا كبرى بملاحظه ايجابش بتواند صغرى و صغرى باعتبار كلّى بودنش بتواند كبراى شكل اوّل قرار گيرد و اين دو شرط تنها در ضرب اوّل و سوّم جارى است و ما براى نمونه اين دلايل را در ضرب سوّم جارى كرده و ضرب ديگر بالقياس واضح و معلوم ميشود .

مثلا در اين ضرب گفتيم : كلّ انسان حيوان و بعض الانسان اسود فبعض الحيوان اسود ابتداء كبرى را عكس كرده « بعض الاسود انسان » ميشود و وقتى با صغرى ضميمه شود بشكل چهارم برميگردد سپس اين كبرى را صغرى و صغرى را كبرى قرار داده و ميگوئيم :

بعض الاسود انسان و كلّ انسان حيوان نتيجه « بعض الاسود حيوان » ميشود آنگاه اين نتيجه را عكس نموده نتيجه قبلى حاصل ميشود .

متن : و فى الرّابع ايجابهما مع كلّية الصّغرى او اختلافهما فى الكيف مع كلّية احديهما.

ترجمه :

شرط شكلچهارم‌

مصنّف گويد :

در شكل چهارم يكى از دو امر شرط است :

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص