ترجمه :

عكس قضاياىپنجگانه‌

مرحوم محشّى در ذيل كلام مصنّف يعنى « و المطلقة العامّة الخ » ميفرمايد :

مقصود اينستكه عكس هركدام از قضاياى پنجگانه يعنى :

وقتيّه، منتشره، وجوديّه لا ضروريّه، وجوديه لا دائمه و مطلقه عامّه، مطلقه عامّه ميباشد فلذا در عكس اين پنج قضيّه بايد چنين گفت :

اگر قضيّه ذيل يعنى :

كلّ ج ب بالضّرورة لا دائما كه قضيّه وقتيّه است صادق باشد قطعا عكس آن يعنى قضيّه مطلقه عامه كه عبارتست از :

بعض ب ج بالفعل صادق است زيرا در غير اينصورت نقيض آن‌كه لا شئ من ب ج دائما بايد صدق داشته باشد در حاليكه وقتى آنرا با اصل قضيّه ضميمه نموده و قياسى باين نحو تشكيل داده :

كلّ ج ب بالضّروره و لا شئ من ب ج نتيجه‌اش « لا شى من ج ج » ميشود كه خلاف واقع و امر مستحيلى است چون سلب شئ از نفس است .

و بهمين ترتيب عكس چهار قضيّه ديگر را ميتوان اثبات نمود منتهى بجاى « بالضرورة » جهات هريك را بايد قرار داد .

شارح گويد :

براى اينكه عبارات كتاب طولانى نشده و كثرت امثله سبب صعوبت در درك مطالب نشود بين ارباب منطق و مصنّفين چنين رسم شده از حروف تهجّى همچون « ج » يا « ب » يا « د » استفاده مى‌كنند چنانچه در مثال فوق ملاحظه شد .

متن : و لا عكس للممكنتين:

ترجمه : دو قضيّه ممكنه هيچكدام عكس ندارند .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص