متن :

فصل‌

المفهوم ان امتنع فرض صدقه على كثيرين فجزئى و الّا فكلّى، امتنعت افراده او امكنت و لم توجد او وجد الواحد فقط مع امكان الغير او امتناعه، او الكثير مع التّناهى او عدمه.

ترجمه :

فصل‌

مفهوم و معنا اگر فرض صدقش بر افراد متعدد ممتنع و محال باشد بآن جزئى و در غير اينصورت بآن كلّى گويند اعم از اينكه افراد و مصاديقش ممتنع الوجود بوده يا ممكن باشند، ممكن الوجود نيز گاهى موجود بوده و زمانى چنين نمى‌باشند، موجود نيز زمانى يك فرد از آن در خارج است با امكان افراد ديگر و گاهى افراد ديگرش ممتنع بوده و منحصرا يك فراد از آن تحقق دارد .

و در پاره‌اى اوقات افراد متكثر از آن وجود داشته آنهم بر دو گونه است يا افراد متكثّر متناهى و محصورند و يا غير محصور مى‌باشند .

حاشيه : قوله : المفهوم :

اى ما حصل عند العقل، اعلم انّ ما استفيد من اللّفظ باعتبار انّه فهم منه يسمّى مفهوما و باعتبار انّه قصد منه يسمّى معنى و باعتبار انّ اللّفظ دال عليه يسمّى مدلولا .

ترجمه :

معانى اعتبارى مفهوم‌

كلمه « مفهوم » در عبارت مصنّف بمعناى آنچيزى است كه در نزد عقل حاصل است . معلوم باشد كه آنچه از لفظ استفاده ميشود باعتبار اينكه‌

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص