نام کتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 249
و گاهى بعد از « انّ » مبتدأ مرفوع آمده لاجرم اسم آن ضمير شأن محذوف
مىباشد مانند آنچه در فرموده پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آمده:
انّ من اشد النّاس عذابا يوم القيامة المصوّرون (شديدترين مردم از
حيث عذاب در روز قيامت كسانى هستند كه سازنده صورت مىباشند).
شاهد در « انّ » است كه اصل آن « انّه » است و ضمير منصوبى محذوف همان ضمير شأن مىباشد.
چنانچه شاعر يعنى اخطل نيز مىگويد:
انّ من يدخل الكنيسة يوما
يلق
فيها جاذرا و ظبآء
يعنى: همانا كسيكه به معبد يهود و نصارى روزى داخل شود در آنجا با
زنانى ملاقات مىكند كه در فراخى چشم همچون گاوهاى وحشى و آهوان مىباشند.
در اين بيت نيز اسم « ان » ضمير شأن محذوف مىباشد و جهت آن كه اسم (انّ)
را لفظ « من » قرار نداديم اينستكه « من » شرطيه است بدليل آنكه دو فعل (يدخل و يلق) را جزم داده فلذا
نميتوان آنرا اسم انّ دانست زيرا ادات شرط صدارات دارند و ما بعد اينكلمات در ما
قبلشان نمىتواند عمل كند از اينرو اسم دانستن « من » با محذور و اشكال همراه مىباشد.
حمل كسائى و تضعيف آن
كسائى در حديث: انّ من اشد الناس الخ لفظ « من » را بر زيادى حمل كرده و گفته است: بدين ترتيب اسم « انّ » كلمه « اشد » بوده و خبرش « المصوّرون » مىباشد.
غير اخفش از ساير علماء اهل بصره كلام او را رد كرده و گفتهاند
اينمقاله صحيح نيست زيرا كلام موجب و مثبت بوده و مجرور به « من » يعنى « اشدّ الناس» بنابر قول صحيح معرّقه مىباشد و پرواضح است كه « من » در كلام موجب بر سر معرفه زائد نمىآيد.
نام کتاب : الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی نویسنده : ذهنی تهرانی، سید محمد جواد جلد : 1 صفحه : 249