دو امر از آنچه در اينجا گفته شد مورد اختلاف است:

الف: لفظ « ان » كه بماضى و امر متصل ميشود آيا همان است كه بمضارع وصل مى‌گردد يا غير آن مى‌باشد؟

طبق آنچه گفته شد لفظ « ان » در هردو موضع يكى مى‌باشد ولى ابن طاهر با اين گفته مخالف بوده و اينطور پنداشته كه لفظ « ان » در ايندو مورد متغاير بوده و آنچه ماضى صله آنست با آنچه مضارع صله‌اش واقع ميشود فرق دارد و براى اثبات اينمدعا به دو دليل متمسّك شده:

الف: لفظى كه مضارع صله‌اش مى‌باشد آنرا خالص براى استقبال قرار مى‌دهد لذا بر غير استقبال داخل نميشود همچون: سين و سوف كه اينطور مى‌باشند.

ب: لفظ « ان » اگر ناصبه باشد محلّ آن محكوم بنصب است چنانچه ماضى اگر بعد از « ان » شرطيّه قرار بگيرد محلّا مجزوم مى‌باشد حال اگر ملتزم شويم « ان » داخل بر ماضى همانست كه بر مضارع درمى‌آيد مى‌بايد باين معنا نيز اعتراف كنيم كه محل ماضى نيز در اينفرض همچون محل مضارع منصوب مى‌باشد درحاليكه احدى بآن قائل نيست.

جواب مصنّف از دو استدلال ابن طاهر

مصنّف گويد:

جواب از استدلال اوّل ابن طاهر اينستكه مى‌گوئيم:

اينكلام با نون تأكيد نقض مى‌شود چه آنكه نون تأكيد فعل مضارع را خالص براى استقبال قرار مى‌دهد ولى در عين حال بطور شيوع و باتّفاق ادباء به فعل امر نيز ملحق ميشود.

و نيز استدلال يادشده را مى‌توان با ادوات شرط منقوض قرار داد زيرا اين ادات مضارع را خالص براى استقبال قرار مى‌دهند ولى معذلك باتّفاق ارباب ادب بر ماضى داخل مى‌شوند در اينجا نيز مى‌گوئيم اگرچه « ان » فعل مضارع را خالص براى استقبال‌