از خويش مى‌پرسند: او كيست و اين همه دانش نبوى را از كجا آورده؟! باشد، هر كه هست گنجينه‌اى است، همين كه او را به كار سياست و خلافت كارى نيست، خوب است. باشد، باشد، ثقه است، صدوق است، صحيح الحديث است و ...

* سالهاى 102- 99 هجرى؛

عمر بن عبد العزيز رفرماتور رژيم اموى روى كار آمده تا امپراطورى مخوف اموى را از فروپاشى نجات دهد. او از سر تزوير براى على و آل اشك تمساح مى‌ريزد تا از نهضتهاى علويان جلوگيرى كند، به دلجويى از شيعيان پرداخته و سياست ضدّ علوى رژيم اموى را اندكى تعديل كرده است. اندكى از خفقان و ترور و تفتيش و سانسور خلافت كاسته مى‌شود [1]، ابان از اين فرصت در افشاى ماهيت تاريخى خلافت غصب استفاده مى‌كند.

انتشار برخى از اسناد نهضت اسلام در همين مقطع تاريخى صورت مى‌گيرد. و اين آغاز شناسايى ابان از سوى متوليان رسمى تاريخ؛ محدّثان، فقيهان و رجال‌شناسان خلافت است. تلاش براى طرد و محو او از همين دوره آغاز مى‌شود؛ از چپ و راست بر او برچسب مى‌زنند. اما ابان كه يك شخصيت ممتاز علمى است در سلسله سند بسيارى از احاديث قرار گرفته و مشايخ برجسته حديث تسنن از او احاديثى گرفته‌اند، به اين سادگى از تاريخ محو نمى‌شود. سنّيان اموى و متوليان تاريخ خلافت راه چاره را در بايكوت و متهم ساختن او ديدند تا شايد از چشم تاريخ بيفتد و فراموش گردد. [2] هياهوى سنّيان دولتى و وفاداران به كودتاى سقيفه، اذهان جناح محتاط و محافظه كار شيعه اماميه را در دوره نخست عصر غيبت آشفته ساخت. سالها پس از مرگ ابان، در برابر فشار جامعه علمى‌