قسم سوم: ولاء كسى كه به دست وى كافرى مسلمان شده باشد[1].

قسم چهارم: ولاء مستحقّ زكات در صورتى كه بَرده از مال زكات باشد[2].

قسم پنجم: ولاء امام (ع)[3] امام (ع) مستحقِ ارثِ كسى است كه وارث نداشته باشد

[1] بدين معنا كه اگر كسى به دست مسلمانى اسلام بياورد، ولاى تازه مسلمان براى اوست و در صورت وجود شرايط از او ارث مى‌برد بر اين مطلب رواياتى وجود دارد، مثل آنچه در وسائل، ج 15، ص 42 و 43، ح آمده است: «عن أبى عبداللّه (ع) قال: قال أميرالمؤمنين (ع) بعثني رسول الله (ص) الى اليمن فقال: «يا على، لاتقاتلنّ أحداً حتّى تدعوه الى الاسلام، و أيم الله لئن يهدى اللّه عزّوجلّ على يديك رجلاً خير لك ممّا طلعت عليه الشمس و غربت ولك ولاؤه يا على».

امام صادق (ع) از امير مؤمنان (ع) نقل مى‌كند كه: رسول خدا (ص) مرا به يمن فرستاد و فرمود: «اى على، هرگز با كسى جنگ نكن مگر آن كه او را به اسلام فراخوانى. قسم به خدا! اگر خداوند به دست تو شخصى را مسلمان كند، بهتر از تمام آن چيزهايى است كه خورشيد برآنها طلوع و غروب مى‌كند، و ولاى اين شخص [تازه مسلمان‌] براى تو خواهد بود». اين قول شاذّ است و روايات آن تضعيف شده است. ر. ك: جواهر، ج 39، ص 8. [مترجم‌]

[2] يعنى برده‌اى كه با زكات خريدارى و آزاد شده، اگر مالى به دست آورد و وارث نداشت، وارث وى مستحقّين زكات بسان مستمندان خواهند بود. براين مطلب رواياتى وجود دارد. ر. ك: وسائل، ج 9، ص 292- 293، ح 2 و 3 در ذيل حديث دوم از امام صادق (ع) روايت شده كه «يرثه الفقراء المؤمنون الذين يستحقّون الزكاة لأنّه إنّما اشترى بما لهم» و در ذيل حديث سوم از امام صادق (ع) روايت شده است: «ميراثه لأهل الزكاة لأنّه اشترى بسهمهم».

بر اين قول نيز علاوه بر شاذبودن و ضعف روايات آن اشكال شده است كه: اين قسم داخل در ولاى عتق است و موجب افزايش اقسام ولاء نمى‌شود، چنان كه عموها و عمه‌ها و دايى‌ها و خاله‌هاى پدر ميت و جد ميت زير مجموعه اعمام و اخوال هستند و موجب افزايش طبقات ارث نمى‌شوند. ر. ك: جواهر، ج 39، ص 8. [مترجم‌]

[3] تنها محقق طوسى (ره) براى ولاء پنج مرتبه قرار داده، و اين بر خلاف اجماع فقهاست كه براى ولاء سه مرتبه قرار داده‌اند: ولاء عتق، ولاء ضمان جريره، وولاء امامت. صاحب جواهر در ج 39، ص 8 گفته است: «از محقق طوسى (ره) حكايت شده كه او در مراتب ولاء، ولاء كسى كه به دست او كافرى مسلمان شده و نيز ولاء مستحق زكات را در صورتى كه برده از آن خريده و آزاد شود، افزوده»، سپس گفته است: «ضعف روايات و شاذّبودن اين ديدگاه، مايه سست بودن آن مى‌شود، علاوه بر آن كه احتمال دارد قسم پنجم داخل در ولاء عتق باشد [نه اين كه قسم جداگانه‌اى شمرده شود]». [مترجم‌]