خواجه نصير الدين طوسى از نظر دائرة المعارف «اعيان الشيعه»:

در كتاب فوق ضمن شرح حال خواجه آمده است:

«... ظاهرا آنچه براى خواجه نصير الدين طوسى در درجه اوّل اهميت قرار داشته، نجات جان شمار زيادى از دانشمندان و حفظ و نگهدارى تعداد زيادى از كتب علمى بوده، زيرا اين مطلب واضح است كه در آن برهه از زمان، امكان مقاومت در مقابل مهاجمان مغول، وجود نداشته است و دولت بغداد هم به حدى از پاشيدگى و كثرت معضلات رسيده بود كه امكان رويارويى با اين سيل بنيان‌كن نبوده است. از طرف ديگر اين درست نبوده كه در مقابل آنها تسليم شوند تا در نتيجه آن، بت پرستى جانشين اسلام شود. بنابراين اگرچه مسلمانان آن عصر قدرت مقابله نظامى با مهاجمان را نداشته‌اند، اما قدرت‌

اگر از شاعرى به نام ابن المراغه عيب‌جويى مى‌كردند، در واقع مدحى بود كه به شكل هجو ظاهر مى‌شد. ساختمانى كه مانند بنيانگذار آن، معجزه است و چشم از آن روشن و جان از آن شادمان مى‌شود.

آن بناى برافراشته به راههاى آسمان خواهد رسد و به دوشيزگان درخشان آن‌كه خودنمايى مى‌كنند، عشق خواهد ورزيد. اكنون كه ساختمان به نام او بالا رفته و قصرى پديد آورده كه هيچ پادشاهى مثل آن را نساخته است مى‌گويم: انديشه او به بلندى ستارگان درخشان است و ديگر او به رصد معمولى نيازى ندارد. براى ملاقات با وى در نزديكى آن مترصد بودم و بخت يار شد كه به عشق سوزانم دست يافتم.

نام او را براى خود به فال نيك گرفتم و آن را مقدمه بركتها دانستم. به درگاه رفيع او بار يافتم و براى بوسيدن دستهايش بى‌تاب شدم. دعا و آمادگى براى خدمت را به استحضار او رساندم و مكتوباتى را به او عرضه كردم. در زمان توقف، وى را به امور، واقف كردم زيرا اگر غم من به او عرضه شود پايان مى‌يابد. اكنون كه اين را مى‌نويسم در حال كوچ از تبريز هستم و ياران محمل بسته و اسبها را زين نهاده‌اند. آنها براى آستان آن بزرگوار حركت كرده بودند و رنج سفر را براى خود به جان خريده بودند.

ايشان هم متكفل شد كه ستم را از آنان دور كند و اين وعده مانند صبح صادق مى‌درخشد. اگر مشكلات بزرگ برايم وجود نداشت، به سبب شوقى كه در درونم شعله مى‌كشد، براى اقامت مى‌آمدم.