طبيعت كند و قابل كمالى زايد بر آنچه در اصل فطرت يافته باشد نشود فرق ظاهر گردد چه حاصل اين صناعت كه در آن خوض خواهد رفت تعلق بصنف اول دارد پس گوئيم از اين قوى كه برشمرديم سه قوت است كه مبادى افعال و آثار بمشاركت رأى و رويت و تميز و ارادت مى‌شود اول قوت ادراك معقولات و تميز ميان مصالح و مفاسد افعال كه آنرا قوت نطق مى‌خوانيم دويم قوت شهوى كه مبدء جذب منافع و طلب ملاذ از مآكل و مشارب و مناكح و غير آن بود سيم قوت غضبى كه مبدء دفع مضار و اقدام بر اهوال و شوق و تسلط و ترفع شود و اين دو قوت آخر، انسان را بمشاركت حيوانات ديگر است و قوت اول بانفراد و هر يكى را از اين قوى مظهرى است در اعضاى او كه بمثابه آلاتند آنرا اما قوت ناطقه را دماغ كه موضع فكر و رويت آنست‌

و اما قوت غضبى را دل كه معدن حرارت غريزى و منبع حيات آنست‌

و اما قوت شهوى را جگر كه آلت تغذيه و توزيع بدل ما يتحلل بر ديگر اعضاء آنست و گاه بود كه عبارت ازين سه قوت اعنى ناطقه و غضبى و شهوى بسه نفس كنند پس اول را نفس ملكى خوانند و دويم را نفس سبعى و سوم را نفس بهيمى و اما ديگر قوى كه شرح آن داده آمد چون غاذيه و منميه و غير آن تصرف، و تأثير ايشان در موضوعات خويش بحسب طبيعت بود و اراده و رويت را در آن مدخلى نتواند بود بلكه كمالات ايشان از آنچه در فطرت يافته باشند زايد نشود

فصل چهارم در بيان آنكه انسان اشرف موجودات اين عالمست‌

اجسام طبيعى از آنروى كه جسمند با يكديگر متساويند در رتبت و يكى را بر ديگرى شرفى و فضيلتى نيست چه يك حد معنوى همه را شامل‌