برخى از قراين قطعى عبارت اند از:

1. موافقت خبر با دلالت عقلى قطعى;

2. موافقت خبر با نص كتاب;

3. موافقت خبر با سنت قطعى;

[4]موافقت خبر با اجماع

از آن جا كه علم نزد اصولى ها حجيت ذاتى دارد و خبر واحد محفوف به قرينه قطعى نيز علم آور است، همه آنها بر حجيت آن اتفاق كرده اند.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 196.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 3، ص 136.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 416.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 2، ص 89.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 206.

اعتمادى، مصطفى، موضح القوانين، ص 27.

خبر مرسل

خبر واحد فاقد سلسله سند يا ناقص به سبب حذف بعضى راويان

خبر مرسل، كه مقابل خبر مسند مى باشد، خبر واحدى است كه همه يا برخى از راويان آن از سلسله سند حذف و اتصال اسناد آن به معصوم (عليه السلام) قطع شده باشد; فرقى ندارد كه نام راوى يا راويان از ابتداى سلسله سند يا از وسط و يا از آخر آن حذف شده باشد. خبر مرسل به اين معنا، حديث مرسل، منقطع و معضل را در اصطلاح اهل حديث شامل مى شود.

در اين كه خبر مرسل حجت است يا نه، ميان علماى اهل سنت و نيز شيعه اختلاف وجود دارد.

كسانى كه خبر مرسل را حجت مى دانند، براى آن شرايطى ذكر كرده اند.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 3، ص 162.

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 337.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 165.

فضلى، عبد الهادى، مبادى اصول الفقه، ص (31-29).

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 102.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 271.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 169.

خبر مستفيض

ر.ك: خبر مشهور

خبر مسند

خبر داراى سلسله اسناد كامل

خبر مسند، مقابل خبر مرسل بوده و به خبرى گفته مى شود كه در سند آن اسامى همه راويان از زمان معصوم(عليه السلام) تا اكنون، آورده شده و هيچ يك حذف نشده است.

بحث از حجيت خبر مسند، در چارچوب بحث حجيت خبر واحد قرار مى گيرد. گروهى از عالمان اصولى شيعه، مانند مرحوم «شيخ طوسى» خبر مسند را حجت مى دانند، اما گروه ديگرى، مانند مرحوم «سيد مرتضى» و پيروان او، «ابن زهره»، «ابن براج» و «ابن ادريس» آن را معتبر نمى دانند.

عالمان سنى به جز اهل حديث نيز در اين باره دو ديدگاه دارند، ولى عالمان اخبارى شيعى و اهل حديث از اهل سنت به اتفاق آن را معتبر مى دانند.

خبر مسند بر دو قسم است: خبر مسند معتبر و خبر مسند غير معتبر.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 486.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 165.

فضلى، عبد الهادى، مبادى اصول الفقه، ص 29.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 102.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 169.

خبر مشهور

خبر داراى بيش از يك يا دو راوى در هر مرتبه سند

خبر مشهور، كه به آن خبر مستفيض هم مى گويند، مقابل خبر شاذ بوده و به خبرى گفته مى شود كه راويان آن زياد ولى كمتر از حد تواتر مى باشد.

در اين كه تعداد راويان چند نفر بايد باشد تا به خبر آنها مستفيض و يا مشهور گفته شود، اختلاف است; بيشتر اصوليون معتقدند بايد تعداد راويان هر طبقه از سه نفر كمتر نباشد، وگرنه، خبر واحد غير مستفيض مى شود. بعضى از صاحبنظران، خبر دو نفر را نيز در زمره خبر مشهور آورده اند.

نكته اول:

اگر راويان خبر در عصر صحابه و يا تابعين، كمتر از دو يا سه نفر باشند و از قرن چهارم به بعد به تعداد راويان آن خبر افزوده شود، به آن، مشهور يا مستفيض اطلاق نمى شود.

نكته دوم:

شهيد ثانى احتمال داده كه خبر مشهور اعم از خبر مستفيض باشد و هم خبر مستفيض و هم هر خبر ديگرى را كه طريق آن متعدد باشد هر چند در وسط سلسله سند شامل گردد[1]

[1]حيدر، محمد صنقور على، المعجم الاصولى، ص 564

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 151.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 100.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 32.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 159.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 160.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 201.