جايز نمى داند، ولى دلالت التزامى دليل دوم آن را جايز مى داند. در تعارض مدلول مطابقى و التزامى، مدلول مطابقى مقدم است.

[1]بقرة (2)، آيه 187

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 2، ص 85.

تعارض مرجحات

تنافى دو يا چند مرجّح در دو يا چند خبر متعارض

تعارض مرجحات، به معناى تنافى ميان دو يا چند مرجح در دو يا چند خبر متعارض است، مانند اين كه دو خبر با هم تعارض نمايند كه يكى داراى مرجح صدورى و ديگرى داراى مرجح جهتى باشد.

اصوليون درباره وظيفه مكلف در اين مورد، اختلاف دارند; برخى، مرجحات صدورى را بر مرجحات ديگر مقدم نموده اند و برخى ديگر، مرجحات جهتى را بر ساير مرجحات، مقدم دانسته اند.

در كتاب «اصول الفقه» آمده است: «و قد تتعارض المرجحات و يكون تقوية احداها مجالا لاجتهاد المجتهدين»[1]

نيز ر.ك: ترتيب مرجحات.

[1]خضرى، محمد، اصول الفقه، ص 422

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 442.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 518.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 230.

تعارض مستحكم

ر.ك: تعارض مستقر

تعارض مستقر

تنافىِ غير قابل جمع عرفى ميان مدلول دو دليل

تعارض مستقر، مقابل تعارض بدوى و به معناى تنافى ميان دو دليلى است كه جمع عرفى بين آنها ممكن نبوده و تنافى ميان آن دو به تنافى دليل حجيت بازگشت مى نمايد.

نيز ر.ك: تعارض ادله.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 7، ص 219.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 542 و 578.

همان، ج 1، ص 459.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 4، ص 294 و 385.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 2، ص 18.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 4، ص 437 و 467.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 406.

تعارض مستقر غير مستوعب

ر.ك: تعارض غير مستوعب

تعارض مستقر مستوعب

ر.ك: تعارض مستوعب

تعارض مستمر غير بدئى

ر.ك: تعارض مستقر

تعارض مستوعب

تنافى ميان مدلول دو دليل در همه مصاديق

تعارض مستوعب، از اقسام تعارض مستقر و مقابل تعارض غير مستوعب بوده و به معناى تنافى ميان تمام مدلول دو دليل با يك ديگر است كه هنگام تباين كلى ميان دو دليل پديد مى آيد; براى مثال، دليلى مى گويد: «تحرم الصلاة عند رؤية الهلال» و دليل ديگر مى گويد: «لا بأس بالصلاة عند رؤية الهلال».

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 7، ص 225.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 578.

تعارض مطلق و مقيد

تنافى مدلول دليل مطلق با مدلول دليل مقيّد

يكى از اقسام تعارض ادله لفظى، تعارض مطلق و مقيد است، كه به معناى تنافى ميان مدلول دو دليلى است كه يكى از آن دو مطلق و ديگرى مقيد مى باشد.

توضيح:

مطلق و مقيدى كه از سوى شارع مقدس وارد مى شود به دو صورت است:

[1]گاهى آن دو از نظر نفى و اثبات مختلف مى باشند، مانند: «أعتق رقبة» و «لا تعتق رقبة كافرة». قدر متيقن از مسئله حمل مطلق بر مقيد، همين فرض است; يعنى مقيد، قرينه بر اين است كه مراد جدى از مطلق همان معناى مقيد است

[2]گاهى آن دو از نظر نفى و اثبات يكسان مى باشند، مثل اين كه هر دو مثبت باشند، مانند: «اعتق رقبة» و «اعتق رقبة مؤمنة». در حكم اين صورت، اختلاف وجود دارد; مشهور اصولى ها در اين مورد، مطلق را بر مقيد حمل نموده اند

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 219.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 2، ص 22.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 3، ص 565.

رشاد، محمد، اصول فقه، ص 171.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 229.

تعارض مفهوم با عموم

ر.ك: تعارض عام و مفهوم

تعارض مفهوم شرط و مفهوم غايت

تنافى مفهوم شرطِ يك دليل با مفهوم غايتِ دليل ديگر

تعارض مفهوم شرط و مفهوم غايت، به معناى تنافى ميان مفهوم شرط يك دليل و مفهوم غايت دليل ديگر است، مانند: تعارض