امر ظلى

ر.ك: امر غيرى

امر عام

امر متعلق به همه افراد يا حالات يا شىء

امر عام، مقابل امر خاص بوده و عبارت است از امرى كه يا متعلق آن عام مى باشد يا بر انجام يافتن متعلق در تمامى زمان ها و يا مكان ها دلالت مى نمايد، مانند: «اكرم كل عالم» كه متعلق آن عام است و بر شمول حكم «وجوب اكرام» بر همه افراد عالم دلالت مى نمايد، و يا مانند: «صم كل يوم» كه بر وجوب روزه در تمامى ايام دلالت مى نمايد.

نيز ر.ك: امر مطلق; امر خاص.

فخر رازى، محمد بن عمر، المحصول فى علم اصول الفقه، ج 2، ص 154.

بروجردى، حسين، نهاية الاصول، ص 319.

امر عرفى

امر صادر شده از سوى مقام بالاتر عرفى

امر عرفى، مقابل امر شرعى بوده و به امرى گفته مى شود كه از سوى مقام بالاتر (غير شارع) خطاب به مقام پايين تر، صادر مى گردد، مثل اين كه از ناحيه مولاى عرفى به بنده خود يا پدر به فرزند يا معلم به دانش آموز يا قانون گذار به مردم يا رئيس اداره به كارمندان، امرى صادر گردد.

اوامر عرفى بيشتر براى ايجاد و حفظ نظم در جامعه (خانواده، اداره، كشور و غيره) و تنظيم روابط افراد با يك ديگر يا با دولت، سازمان ها و نهادها و غير آن صادر مى گردد و تنها هنگامى كه داراى ضمانت اجراى دولتى باشد، نام قانون به خود مى گيرد.

به ديگر بيان، هر امرى كه از سوى شارع و شرع نباشد، امرى عرفى است كه ضمانت اجراى آن نيز تنها امور دنيوى، مانند: زندان، جريمه، انفصال از خدمت و غيره مى باشد; بر خلاف اوامر شرعى كه علاوه بر ضمانت اجراى دنيوى، ضمانت اجراى اخروى نيز دارد.

نكته:

مباحث مربوط به شرطيت يا عدم شرطيت علو و يا استعلا، در اوامر عرفى نيز مطرح است.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 2، ص 128.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 34.

امر عقيب استيذان

ر.ك: امر بعد استيذان

امر عقيب امر

ر.ك: امر بعد امر

امر عقيب توهم حظر

ر.ك: امر بعد حظر

امر عقيب حظر

ر.ك: امر بعد حظر

امر عينى

امر متوجه به هر مكلّف به طور مستقل، و بدون تأثير امتثال ساير مكلّفان

امر عينى، امرى است كه خطاب به تك تك مكلفان صادر شده و با انجام برخى، مسئوليت انجام آن از ديگران برداشته نمى شود، مثل: «صلّ» كه اقامه نماز را بر تك تك مكلفان واجب نموده است، به گونه اى كه با نماز خواندن برخى، اين امر از عهده ديگران ساقط نمى شود.

نيز ر.ك: واجب عينى.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 76.

امر غير تبليغى

دستور به امر كردن مكلف به مكلف ديگر

امر غير تبليغى، از اقسام امر غير مستقيم بوده و به امرى گفته مى شود كه در آن، مأمور اول، صرفاً رساننده امر مولا به مأمور دوم نيست، بلكه وظيفه دارد از جانب خود، به طور مستقل امر مولا را متوجه مأمور دوم نمايد; به بيان ديگر، صدور امر از ناحيه مأمور اول، مطلوب مولا است، چه به صورت طريقى و چه به صورت موضوعى.

براى مثال، در روايتى از امام باقر(عليه السلام) آمده است: «مُرُوا صبيانكم بالصلاة اذا كانوا بنى سبع سنين»[1]

در اين حديث، امام(عليه السلام) به پدرها (مامور اول) امر كرده فرزندان هفت ساله خود (مامور دوم) را به خواندن نماز، امر نمايند. در اين مثال، صدور امر از جانب پدران چه به صورت طريقى و چه به صورت موضوعى مطلوب مولا است و غرض فقط تبليغ نيست.

نكته:

با توجه به اين كه امر غير تبليغى، به امر طريقى و امر موضوعى تقسيم مى شود، به هنگام شك در طريقى يا موضوعى بودن آن، اصل اولى، طريقى بودن است.

نيز ر.ك: امر تبليغى.

[1]حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 3، ص 12

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 88.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 178.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص (516-515).

امر غير قار

ر.ك: امر تدريجى