استصحاب حال

ر.ك: اصل استصحاب

استصحاب حال اجماع

استصحاب حكمِ ثابت شده به اجماع

استصحاب حال اجماع، استصحاب حكمى است كه از طريق اجماع ثابت شده باشد، مانند: حكم به صحت نماز كسى كه به سبب نبودن آب، با تيمم نماز مى خواند و در اثناى نماز چشمش به آب مى افتد; به اين خاطر كه صحت آن نماز قبل از رؤيت آب، اجماعى بوده است و الآن نيز آن حكم، استصحاب مى گردد.

درباره حجيت استصحاب حال اجماع، ميان اصولى ها اختلاف است.

كوثرانى، محمود، الاستصحاب فى الشريعة الاسلامية، ص 50.

همان، ص 161.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 2، ص 554.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 2، ص 67.

زنجانى، ميرزاباقر، تحرير الاصول، ص 17.

استصحاب حالت سابق

ر.ك: اصل استصحاب

استصحاب حال شرع

ر.ك: استصحاب حال نص

استصحاب حال عقل

حكم به استمرار برائت ذمه ثابتِ قبل از شريعت

استصحاب حال عقل، عبارت است از استصحاب برائت ذمه از تكاليف شرعى، كه قبل از شريعت براى انسان ها ثابت بوده است. از آن جا كه قدما استصحاب را از ادله عقلى مى شمردند، آن را استصحاب حال عقل ناميده اند. ضمن اين كه چون حالت اصلى قبل از شريعت، برائت ذمه بوده، به آن استصحاب حال هم گفته مى شود. هم چنين به دليل اين كه در اين نوع استصحاب، برائت ذمه استصحاب مى شود، به آن استصحاب برائت ذمه نيز گفته شده است.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 10.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 366.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 2، ص 54.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 356.

كوثرانى، محمود، الاستصحاب فى الشريعة الاسلامية، ص 49.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 1، ص 160.

زنجانى، ميرزاباقر، تحرير الاصول، ص 17.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 178.

استصحاب حال نص

استصحاب حكمِ ثابت شده به نصّ شرعى

استصحاب حال نص، مقابل استصحاب حال عقل مى باشد و آن، استصحاب حكمى است كه بعد از آمدن شريعت، از جانب شارع بيان شده، و پس از مدتى در بقاى آن شك شده است; به بيان ديگر، استصحاب حال نص عبارت است از استصحاب احكامى كه به وسيله كتاب و يا سنت ثابت شده است، مانند: استصحاب وجوب نماز جمعه در عصر غيبت و استصحاب حرمت عصاره انگور بعد از جوشش و قبل از تبخير دو سوم آن.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 366.

كوثرانى، محمود، الاستصحاب فى الشريعة الاسلامية، ص 151.

زنجانى، ميرزاباقر، تحرير الاصول، ص 17.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 356.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 200.

استصحاب حالى

حكم به بقاى متيقَّن سابق در زمان حال

استصحاب حالى، مقابل استصحاب ماضوى و استقبالى است و به استصحابى گفته مى شود كه متيقن آن در زمان گذشته و مشكوك آن در زمان حال مى باشد، مثل يقين ديروز به عدالت زيد و شك امروز در بقاى عدالت وى و جارى نمودن استصحاب بقاى عدالت او.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 785.

طباطبايى قمى، تقى، آراؤنا فى اصول الفقه، ج 3، ص 55.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 3، ص (90-89).

استصحاب حصه

استصحاب كلّىِ موجود در ضمن فرد خارجى

استصحاب حصه، استصحابى است كه مستصحب آن كلى مقيد باشد كلى با لحاظ اين كه در ضمن فرد خارجى موجود است، مانند: استصحاب حصه اى از حيوان كه در ضمن پشه و يا فيل قرار دارد; يعنى كلى حيوانى را كه در ضمن پشه يا فيل وجود دارد، مجرد از خصوصيات خارجى، استصحاب مى كنيم.

مرحوم «آغا ضياء عراقى»، استصحاب كلى را به استصحاب حصه تفسير نموده است.

در كتاب هاى فلسفى آمده است: حصه عبارت است از همان كلى مقيد، به گونه اى كه قيد، خارج و اضافه، داخل باشد; بنابراين، حصص وجود، نفس مفهوم وجود مضاف به ماهيت مثل وجود درخت، وجود انسان است به نحوى كه اضافه، داخل و مضاف اليه، خارج باشد.

فرق حصه با فرد اين است كه هرگاه ماهيت با قيد و تقيد